I. Dünya Savaşı’nda Türk ordularının kesin zaferle çıktığı tek cephe Çanakkale cephesidir. İtilaf Devletleri, İstanbul ve Boğazları elde ederek Osmanlı Devleti‘ni savaş dışı bırakmayı ve müttefikleri Rusya’ya gerekli askeri ve ekonomik yardımı Boğazlar üzerinden ulaştırmayı hedeflediler. Osmanlı Devleti’ni savaş dışı bırakmayı amaçlıyorlardı.
İtilaf Devletleri, Çanakkale Cephesinde elde edecekleri başarının savaşın sonunu getireceğini düşündüler. Bu sebeple öncelikle Çanakkale Boğazı’na denizden ulaşmayı denediler. 19 Şubat 1915’ten itibaren Çanakkale Boğazı’nın iki yanındaki savunma hatlarını bombalamaya başladılar.
18 Mart 1915 tarihinde yapılan Boğazları aşma girişimi, büyük bir başarısızlıkla sonuçlandı. Bu süreçte, Nusrat mayın gemisinin döşediği mayınlar nedeniyle İngiliz ve Fransız donanmaları ağır kayıplar yaşadı. Denizden geçemeyeceklerini anlayan İtilaf donanmaları, 25 Nisan 1915’te Gelibolu Yarımadası’na asker çıkararak Boğazı karadan geçmeyi denediler. Türk topçularından Seyit Onbaşı’nın isabetli atışları destansı bir duruma yol açtı.
İtilaf kuvvetleri, 19. tümen komutanı Yarbay Mustafa Kemal’in komutasındaki Türk ordusu ile karşılaştı. Mustafa Kemal ve Türk askerleri, Anafartalar, Kireçtepe, Conkbayırı ve Arıburnu cephelerinde büyük zaferler elde etti. Çanakkale Boğazı’nı karadan da geçemeyeceklerini anlayan İtilaf Devletleri, Ocak 1916’da Gelibolu’yu terk ettiler.
Türk ordusunun Çanakkale Savaşları’ndaki zaferi, I. Dünya Savaşı’nın uzamasına sebep oldu. İtilaf Devletleri’nin yardım gönderemediği Rusya’da Bolşevik İhtilali patlak verdi ve çarlık rejimini deviren Bolşevikler savaştan çekildi. Bu zafer, İtilaf Devletleri’ne Osmanlı Devleti’nin zannettikleri gibi hasta adam olmadığını gösterdi. İtilaf Devletleri Boğazları aşarak İstanbul’u alamadılar. Mustafa Kemal’in bu cephedeki başarıları, askeri dehasını ortaya koyarak Türk Kurtuluş Savaşı’nın lideri olmasında etkili oldu. Çanakkale Zaferi’nin Osmanlı Devleti tarafından kazanılması, Bulgaristan’ın İttifak grubunda yer almasına yol açtı. Ayrıca, Osmanlı Devleti’nin eğitimli gençleri bu savaşta şehit düştüğünden, gelecekteki kadroların azalmasına neden oldu.
Farklı Bir Kaynaktan Çanakkale Cephesi
İngiltere ve Fransa, İstanbul’u ele geçirip Osmanlı Devleti’ni savaş dışı bırakmak, Süveyş Kanalı’na yönelik Türk baskısını ortadan kaldırmak ve ekonomik, siyasi, askerî açıdan sıkıntı yaşayan Rusya’ya yardım göndermek amacıyla bu cepheyi açtılar. İtilaf (Anlaşma) Devletleri donanması, Çanakkale Boğazı’nda beklemediği bir savunmayla karşılaştı. Türk topçularının başarılı atışları ve Nusrat Mayın Gemisi’nin Boğaz’ı mayınlaması sonucunda, 18 Mart 1915’te ağır bir yenilgi alan İtilaf Devletleri, Çanakkale’yi denizden geçemeyeceklerini anladılar.
Denizden başarı elde edemeyen İtilaf Devletleri, amaçlarına bu sefer kara harekâtıyla ulaşmaya çalıştılar. Mustafa Kemal, 20 Ocak 1915’te merkezi Tekirdağ’da bulunan 19. Tümen Komutanlığına atanmıştı. Düşmanın Arıburnu bölgesindeki Seddülbahir ve Kabatepe civarından karaya asker çıkaracağına dair öngörüsü vardı. Bu nedenle emrindeki birlikleri bu bölgenin savunmasını yapabilecek şekilde yerleştirdi. 25 Nisan sabahı Mustafa Kemal, düşman kuvvetlerinin Arıburnu bölgesine çıkarma yaptığını öğrendi. Düşman, öngördüğü bölgeden kara harekâtına başlamıştı. Çıkarma bölgesine ilerlemek için birliklerini harekete geçirmeye hazır duruma getirdi; ancak bağlı olduğu kolordudan herhangi bir talimat gelmediği için beklemek zorunda kaldı. Düşmanın ilerleyişinin devam etmesi üzerine sorumluluğu üstlendi ve emrindeki kuvvetlerin bir kısmıyla Kocaçimen Tepesi’ne yöneldi. Conkbayırı’na çıktığı sırada düşmandan kaçan Mehmetçikle karşılaştı. Onlara moral vererek iyi idare etti ve Arıburnu Cephesi’nin açılmasını sağladı.
Balkan Savaşları sırasında bu bölgede görev yapmış olan Mustafa Kemal, ölümü göze alan Mehmetçikle birlikte Arıburnu, Anafartalar ve Conkbayırı’nda İtilaf birliklerinin ilerleyişini durdurdu ve onları yenilgiye uğrattı. Conkbayırı’ndaki mücadelede bir şarapnel parçası Mustafa Kemal’in cep saatine saplandı, bu sayede hayatı kurtuldu.
Mustafa Kemal, komutası altındaki askerleri taarruza kaldırırken etrafında topladığı subaylara şöyle seslendi:
“Size ben taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimizi başka kuvvetler ve başka komutanlar alabilir.”
Mustafa Kemal, Çanakkale Cephesi’ndeki başarılarından dolayı albaylığa terfi etti. Artık “Anafartalar Kahramanı” olarak anılmaya başlandı. Bu başarılar, halk arasında daha çok tanınmasını sağladı ve ileride Millî Mücadele’nin lideri olmasında son derece etkili oldu.