Hunlardan itibaren tüm Türk devletleri, yönetim anlayışına büyük bir önem vermiştir. Hükümdarlar, kendilerinden
sonra devletin güçlü ve sağlam kalmasını sağlamak amacıyla, tahta geçebilecek tüm oğullarını en iyi şekilde
yetiştirmek için sistematik ve gelenekselleşmiş bir yol izliyorlardı. Selçuklu sultanları özellikle sınır bölgelerine
henüz küçük yaşta bulunan şehzadelerini vali olarak tayin ediyorlardı. Genç ve deneyimsiz şehzade, ileride
devleti yönetebilmek için gerekli bilgi ve yetenekleri, vasi (mirası yöneten) ve eğitici sıfatıyla atanmış bir atabeyin
rehberliğinde öğreniyordu.
Türkler tarih boyunca, sosyal saygınlık kazanmış, yönlendirici ve edep öğreten ulu kişilere “ata”
unvanını vermişlerdir. Ata ve bey kelimelerinden oluşan atabey unvanı, Selçuklu dönemine özgüdür.
Bu kavram, genellikle lala kavramıyla birlikte veya onun yerine kullanılmıştır. Bu unvanı taşıyan ilk kişi Nizamülmülk’tür. Atabeyler, yüksek bir paye sahibidir ve devlet protokolünde önemli
kişiler arasında yer alırlardı. Bu durum, atabeyliğin Büyük Selçuklu Devleti’nde çok yüksek bir görev olduğunu
ve zamanla bir unvan niteliği kazandığını göstermektedir.
Şehzadelerin tahta çıkma olasılıkları bulunduğundan eğitimlerine bebeklik döneminde başlanarak
atabeyler görevlendirilirdi. Atabey, sorumlu olduğu şehzadeyi eğitirken oldukça geniş yetkilere sahipti. Şehzadelere,
öncelikle askerî eğitim verilirdi. Kültürel dersler ise ikinci planda olup, şehzadenin yeteneklerine göre düzenlenirdi.
Atabeyler, üstün askerî başarı gösteren komutanlar arasından seçilen, iyi huylu, devlete sadık, cesur,
akıllı, adalet ve hoşgörü sahibi, problem çözme yeteneğine sahip olgun bireylerdi. Alparslan’ın henüz küçük
yaşta olan veliahdına, asker kökenli olmayan veziri Nizamülmülk’ü atabey tayin etmesi, Nizamülmülk’ün
önemini ve nüfuzunu gösteren bir örnektir.
Atabeyler, eğittiği şehzadelerin bulunduğu toprakları da yönetmişlerdir. Bu durum, zamanla bazı
sakıncaları da beraberinde getirmiştir. Başlangıçta kendi şehzadelerini tahta çıkarmaya yönelik bu
faaliyet, daha sonrasında ülke yönetimini ele geçirmek amacıyla iç savaşlara sebep olmuştur. Nitekim,
merkezden kopuk atabeylik devletlerinin ortaya çıkması, Selçukluların çöküşüyle sonuçlanan sebeplerden biridir.