Urartu Devleti, Doğu Anadolu’da Asya kökenli Hurriler tarafından tesis edilmiştir. Urartuların başkenti Tuşpa (Van) olup, MÖ 743 yılında Asurlular tarafından Tuşpa’nın kuşatılmasıyla Urartu hükümdarlığına büyük bir darbe indirilmiştir.
Aynı zaman diliminde kuzeyden Kimmerlerin saldırıları da başlamıştır. Bu sebeplerle Urartular, MÖ 8. yüzyıl sonlarına doğru Van Gölü çevresine çekilmek zorunda kalmışlardır.
Urartular sık sık Asurluların saldırılarına maruz kalmışlardır. Bu durum, hem Urartu medeniyetine zarar vermiş hem de o dönemde meşe ormanlarıyla kaplı Van bölgesi tahrip olmuştur. Asur kralının diktiği yazıtta yer alan “Güzel fidanlıkları tahrip ettim, üzüm bağlarını ciddi ölçüde yok ettim, sık ormanları kestirdim…” ifadesi durumu net bir şekilde ortaya koymaktadır. Kimmer akınlarıyla sarsılan Urartu Devleti, MÖ 600 yılında Medler tarafından sona erdirilmiştir.
Savaşçı bir kültüre sahip olan Urartular; metal işleme, kaya oymacılığı, kabartma sanatı ve resim gibi sanatlar alanında ileri bir seviyedeydi. Urartuların en önemli ekonomik faaliyetlerinden biri hayvancılıktır. Doğu Anadolu’da Van Gölü çevresinde gelişmiş bir uygarlık inşa eden Urartular, kaleler, su kanalları ve bentler yapmışlardır. Hatta günümüzde bile varlığını sürdüren etkili bir sulama ve şehir içi içme suyu sistemi kurmuşlardır.
Urartular (MÖ. 900 – MÖ. 600)
Hurri kabileleri, M.Ö. 9. yüzyılda Van Gölü ve çevresinde Urartu Devleti’ni kurmuşlardır. Başkentleri Tuşpa (Van)dır. 1. Sardur’un M.Ö. 9. yüzyılda tesis ettiği Urartu Devleti, yaklaşık 200 yıl boyunca Doğu Anadolu’da önemli bir güç haline gelmiştir. Öncelikle Kafkasya’dan gelen Kimmerler, ardından Saka (İskit) akınlarıyla sarsılmış ve M.Ö. 600’lerde Medler tarafından yıkılmışlardır.
Urartuların belirgin özellikleri şunlardır:
- Urartu Devleti, krallıkla idare edilmiştir. Ülke eyaletlere ayrılmış ve valiler merkeze atanarak merkezi otoritenin güçlendirilmesi hedeflenmiştir.
- Ölümden sonraki hayata inanan Urartular, bu inançlarından dolayı mezarlarını oda ve ev biçiminde inşa etmişler, ölülerle birlikte değerli eşyalarını da koymuşlardır.
- Urartu halkının önemli bir kısmı tarım ve hayvancılık faaliyetleriyle meşguldür. Urartular, sulama kanalları açarak tarımsal verimliliği artırmayı amaçlamışlardır.
- Urartular, taş ve metal işçiliğinde oldukça ilerlemişlerdir; inşa ettikleri kaleler, saraylar, tapınaklar ve su kanallarının kalıntıları günümüze kadar ulaşmıştır. (Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri).
- Urartuların dili, Ural – Altay dillerine benzerlik göstermektedir. Türkçeye benzer bir yapıda sabit kökler ve ekler kullanarak Urartu dili geliştirilmiştir.
- Urartular, Asur çivi yazısını ve hiyeroglif yazıyı benimsemişlerdir.
- Urartuların kralları, ülkeyi savaş tanrısı Haldi adına yönetmişlerdir.