Hammurabi Kanunları
hem daha önceden oluşturulmuş kanunların hem de geleneksel hukuk uygulamalarının bir derlemesi olarak, mevcut zamanın ihtiyaçları göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır.
282 maddeden meydana gelen Hammurabi Kanunlarının önsözünde, Baştanrı Marduk hakkında övgü dolu ifadeler yer almakta ve Marduk ile adalet tanrısı Şamaş tarafından Hammurabi’nin nasıl kral olarak seçildiği aktarılmaktadır. Ayrıca burada Hammurabi, adalet ve doğruluğu sağlayarak huzur ve refah getirdiğinden bahsetmektedir.
Hammurabi Kanunları Öncesi
Yazının icadıyla birlikte yazılı hale gelen hukuksal kuralların ilk örnekleri Sümerler’de görülmektedir. Baş tanrının hükümdarlığı verdiğini vurgulayan Sümer Kralı Urkagina, kötü yönetim nedeniyle oluşan yolsuzlukları, halkın huzursuzluğunu ve memnuniyetsizliğini gidermek amacıyla bir adaletname hazırlamıştır.
Urkagina hazırladığı kanunlarda, önceki yöneticilerin rahiplerle işbirliği yaparak halkı sömürdüğünü belirtmiş; bu kapsamda da daha çok borç affı gibi konulara odaklanarak halkın refahını artırmayı hedeflemiştir.
Hammurabi Kanunları
Urkagina Kanunları’ndan sonra Mezopotamya’da başka kanunlar da oluşturulmuştur. Bu kanunlar arasında Babil Kralı Hammurabi’nin kanunları önemli bir konuma sahiptir. Hammurabi yasaları ya da kısasa kısas olarak bilinen Hammurabi Kanunları, Babil Uygarlığına aittir. Tarihi kayıtlarda kanunları ile tanınan Babil Kralı olarak anılmaktadır.
Her ne kadar Hammurabi, kendisini adaletin kralı olarak tanımlasa da, kanunlarını Tanrı Şamaş’ın önünde yer alan bir stelin alt kısmına kazıtmıştır. Bu stel, zayıfların ve öksüzlerin savunucusu olarak, Tanrı adına ülkeyi yöneten, adil ve insancıl bir hükümdar olarak kendisini tanıtmaktadır. Hammurabi Kanunları “dişe diş, göze göz” ilkesiyle, suç işleyen bireylere eşdeğer cezalar öngören düzenlemelerdir.
Hammurabi Yasaları Nedir?
Hammurabi Kanunu, geçmişteki kanunların ve geleneksel hukukun bir derlemesi olarak, dönemin ihtiyaçları dikkate alınarak yazılmıştır. 282 maddeden oluşan bu kanunların giriş kısmında Baştanrı Marduk’a dair övgü dolu ifadeler ile Hammurabi’nin nasıl kral olarak seçildiği anlatılmakta. Ayrıca burada Hammurabi, adalet ve doğruluğu kurduğu için huzur ve refah getirdiğinden de bahsetmektedir.
M.Ö. 1975 yılında Babil Devleti’nde Kral Hammurabi tarafından hazırlanan bu kanunlar, sonraki hukuksal düzenlemelere örnek teşkil etmiştir ve insan haklarının belirli ölçüde gözetildiği görülmektedir.
Hammurabi Kanunları Maddeleri
- Eğer bir hekim, ağır yaralı birisinin bronz neşterle tedavi ederek ölümüne sebep olursa ya da kişinin gözünü bronz neşterle kör ederse, (hekimin) bilekleri kesilecektir. (Hammurabi Kanunları – 1)
- Eğer bir adam, başka bir adamı cinayetle suçlayıp bunu kanıtlayamazsa, suçlayanın da ölümü gerekecektir. (Hammurabi Kanunları – 2)
- Eğer bir mimar, birine ev inşa ederken yapıyı sağlam yapmaz ve bu evin çökmesi sonucunda ev sahibinin ölmesine neden olursa, mimar öldürülecektir. (Hammurabi Kanunları – 3)
- Eğer bir adam, bir adamın büyü yaptığını iddia eder ve bunu ispatlayamazsa, o kişi nehre gidecek (nehre daldırılacaktır). Eğer nehir onu alırsa, iftiracı onun mülküne sahip olacaktır. Nehir onu kurtarırsa, iftiracı öldürülecektir. (Hammurabi Kanunları – 4)
- Eğer bir adamın borcu varsa (fakat) tarlasını fırtına tanrısı su altında bırakırsa veya sel götürürse ya da tarlasının susuzluktan arpa yetişmezse, o yıl arpayı alacaklıya ödemeyecek, vesikası silinecek ve o yıl için faiz ödemeyecektir. (Hammurabi Kanunları – 5)
- Eğer bir adam, ödenmemiş borcu nedeniyle (bir başka adam tarafından) yakalanırsa, (yakalanan kişi) karısını, oğlunu ve kızını para karşılığında (kendi yerine) vermişse ya da (hepsi) hizmet için verilmişse, satın alan veya hizmet karşılığı tutanın evinde üç yıl çalışacaklar, dördüncü yılda (özgürlükleri) verilecektir. (Hammurabi Kanunları – 6)
- Eğer bir adam, bir rahibeye veya bir adamın eşine parmak uzatmaya yönelirse ve bunu kanıtlayamazsa, o kişi mahkemeye götürülecek ve yarısı tıraş edilecektir. (Hammurabi Kanunları – 7)
- Eğer bir adam bir kadın alırsa (fakat) sözleşmesini yapmazsa, o kadın onun karısı olmayacaktır (sözleşme yapılmadığı için). (Hammurabi Kanunları – 8)
- Eğer kayınpederinin evine nişanlılık hediyesi getiren bir adam, ikinci bir kadına göz koyarsa ve kayınpederine kızı almayacağını söylerse, kızın babası ona getirilen her şeyi alıkoyacaktır. (Hammurabi Kanunları – 9)
- Eğer bir adam bir kadın alırsa (evlenirse) ve kadın ona çocuk doğurursa, o kadın ölürse (ve ölümünden sonra) adam ikinci bir kadınla evlenip çocuklar dünyaya getirirse ve daha sonra baba da ölürse, çocuklar annelere göre mal paylaşımında bulunmayacak, kendi annelerinin çeyizini alacaklardır. Baba malını da eşit bir şekilde paylaşacaklardır. (Hammurabi Kanunları – 10)
- Eğer bir adamın eşi ona çocuk doğurursa ve kadın kölesi ona çocuk doğurursa, baba sağlığında kölenin doğurduğu çocukları “benim çocuklarım” diyerek eşinin çocukları ile birlikte sayarsa, baba vefat ettikten sonra bu çocuklar eşin ve kölenin çocukları arasında eşit mal paylaşımı yapacaklardır; fakat eşin ilk çocuğu, azaltılmış Hisse içinden seçecek ve alacaktır. (Hammurabi Kanunları – 11)
- Eğer bir hekim, bir adamın kırık kemiklerini tedavi ederse ve hasta bir damarı/adaleyi iyi ederse, hasta hekimine 5 şekel gümüş ödeyecektir. (Hammurabi Kanunları – 12)
- Eğer bir adam, berberi zorlayıp (bir kölenin) kölelik işareti olan saçını tıraş ettirirse, o adamı öldürecek ve kapısına asacaklardır; berber ise “bilmeden tıraş ettim” diyerek yemin edecek ve serbest kalacaktır. (Hammurabi Kanunları – 13)
Hammurabi Kanunlarında Sonsöz
Marduk’un bana verdiği güç ile yukarıda ve aşağıdaki düşmanı yok ettim. Ülkenin iyiliğini sağladım. Ben, doğruyu temsil eden iyiliksever çoban, onları her zaman sağlıklı bir şekilde yönettim. Kuvvetlinin zayıfı ezmemesi, öksüzlerin ve yetimlerin haklarının adaletle korunması için… Memleketin kanunlarını yürütmek ve düzenlemek adına, ezilenlerin haklarını aramak amacıyla değerli sözlerimi stelimin üzerine yazdım; adaletin kralı olan heykelimin önüne bunu diktim.
Kralların kralı, en yüksek ben, sözlerim özeldir; kudreti eşsiz olan, göğün ve yerin büyük hakimi olan Tanrı Şamaş’ın emriyle adaletim memlekette ortaya çıksın. Efendim Marduk’un sözüyle yazılı belgelerimi hiçe sayacak kimseler olmasın.
Sevdiğim Esagila mabedinde adım, iyilikle ebediyete kadar anılsın. Hakkı yenilmiş ve şikayeti olanlar, adaletin kralı olan heykelimin önüne gelsin. Yazılı stelimi okusunlar. Kendi halklarını (insanlarını) doğru yolda yönetsinler. Kanunlarını koysunlar. Hükümlerini karara bağlasınlar. Memleketlerinde kötüyü ve fenayı ortadan kaldırsınlar. Halkını memnun etsinler.
Hammurabi, doğruluğun kralı, sözlerim özeldir. Yaptıklarımın eşi yoktur. Sadece anlayışı olmayan için boştur.” Hammurabi
Hammurabi Kanun Maddelerinin Konuları
- Adaletin yerine getirilmesine karşı işlenen suçlar: (1-5)
- Mülke karşı işlenen suçlar: (6-25)
- Arazi ve Ev: (26-60-4)
- Ticaret ve Alışveriş (107-126)
- Evlilik Aile Mülkiyeti (127-194)
- Taarruz ve Kısa: (195-214)
- Meslek adamlarına ait suçlar: (215-240)
- Fiatlar ve Ücretler: (241-277)
- Köle Hakları: (278-282)
Ek Bilgiler
Hammurabi kanunları, adalet ve doğruluğu sağlamayı hedeflediğinden, Kur’an hükümlerini destekler niteliktedir. Louvre Müzesi’nde yer alan Hammurabi kanunları Akatça dilinde yazılmıştır. Bu kanunlar, kadın haklarına geniş ölçüde yer vermekte ve bu hakları güvence altına almaktadır.
Ayrıca bakınız:
Babiller Hakkında Bilgi
Babiller (Amurrular) Tarihi
Tarih Bilimi ve Uygarlığın Doğuşu
Hammurabi Kanunları