Akad İmparatorluğu
Sami kökenli Akadlar, MÖ 4000 civarında Arap Yarımadası’ndan göç ederek Orta Mezopotamya’ya yerleşmişlerdir. Kral Sargon döneminde bir devlet yapısına kavuşmuşlar ve kısa sürede Mezopotamya üzerinde hâkimiyet kurmuşlardır. Akadların başkenti Agade şehridir. İlk düzenli ordu sistemini oluşturan Akadlar, tarihte bilinen ilk imparatorluğu kurmuşlardır. Ancak Akadlar, MÖ 2100 yıllarında Sümerler tarafından yok edilmiştir.
Sümer kültüründen etkilenen Akadlar, çok tanrılı bir inanç sistemine sahipti ve kurdukları imparatorluk aracılığıyla Sümer kültürünü Ön Asya’ya yaymayı başardılar.
Kuraklık nedeniyle Arabistan’ı terk etmek zorunda kalan Sami kabileleri göç ederek Yukarı Mezopotamya’ya yerleştiler. Sümerlerin teknik olarak ileri olmaları nedeniyle Akadlar, Sümer topraklarına giremediler.
Sümer şehirleri birbirleriyle olan mücadeleler sonucunda zayıfladıkça, Sami kavimleri harekete geçerek Kiş ve Keş şehirlerini ele geçirdiler.
Sami kavimleri, sınırlarını genişleterek, kral Sargon’un liderliğinde merkezi Agade olan devletlerini kurdular; Sargon kısa sürede sınırlarını Suriye’den Toroslar’a kadar genişletti.
Sargon’un geçmişi ile ilgili bilgiler efsanevidir. Efsaneye göre, annesi onu Fırat Nehri’nde bırakmış ve Agade’deki bir bahçıvan onu kurtararak büyütmüştür; hikayenin devamında Tanrıça Annunit, ona aşık olur ve onu Sami liderlerin başına getirir. Sargon’un efsanesi, kendisinden sonra gelen krallar tarafından da benimsenmiştir.
Akad Devleti, Guttiler tarafından sona erdirilmiştir.
Akadlar Ordu Teşkilatı
Akadlar, ilk sürekli orduyu ve büyük devleti kurdular. Devletin temelini güçlü bir ordu oluşturuyordu; ancak ordunun devamlılığı için gerekli önlemler alınamadı. Ordunun ihtiyaçları yağma seferleriyle karşılandı. Naram-sin’den sonra tahtta olan liderler, güçlü ordunun varlığını sürdüremeyince ülkede isyanlar patlak verdi.
Akadların Uygarlığa Katkıları
- Ay takvimini düzenlediler.
- Düzenli orduyu merkezi olarak tutmayı başararak güçlendiler.
Akadlar Hakkında Maddeler Halinde Bilgiler
- Arap Yarımadasından Mezopotamya’ya gelen Samiler tarafından, Kral Sargon önderliğinde Agade merkezli bir devlet kurulmuştur.
- İlk sürekli ve düzenli orduyu kurmuşlardır. (Bu, kısa sürede Mezopotamya’nın tamamına sahip olmalarını sağlamıştır.)
- Tarihte bilinen ilk büyük imparatorluğu kurmuşlardır. Kral Sargon döneminde Elam, Suriye, Lübnan ve Toroslar’a kadar topraklarını genişletmişlerdir. (Dünya imparatorluğu teriminin ortaya çıkmasına neden olmuşlardır.)
- Tapınaklarına da AGADE denilirdi.
- En önemli mimari eserleri ZAFER ANITI’dır.
- Sümerlere son veren Akadlar, merkezi ilk devleti kurmuşlardır.
- Dicle ve Fırat’ı birbirine bağlayan ilk kanalı açmışlardır.
- MÖ 2150 yılında Zağanos dağlarından gelen Guttiler Akadlar’a son vermiştir.
- Akadlarda Krala, İlahi Dünya Hakimi ya da Akadlı Tanrı denirdi.
- Dinleri çok tanrılıydı.
Akadlılar (MÖ.4000 – MÖ.2100)
Akadlar, Arap Yarımadasından Mezopotamya’ya ilk gelen Sami kökenli kavimdir. Sümer egemenliğine son vererek Kral Sargon önderliğinde başkenti Agade olan Akad Krallığı’nı kurmuşlardır (MÖ. 2350).
İlk düzenli orduyu oluşturan Akadlar, kısa sürede Mezopotamya’ya hâkim olmuş ve sınırlarını Doğu Anadolu’ya kadar genişletmişlerdir. Akadlar, Fırat nehrinin boyunca tarihte bilinen ilk imparatorluğu oluşturmuşlar ve Sümer kültürünün etkisi altında bu kültürü Ön Asya’ya yaymayı başarmışlardır.
Akad İmparatorluğu, Kral Sargon’un ölümünden sonra zayıflamış ve yeniden güçlenen Sümerliler tarafından yok edilmiştir (MÖ 2100).
Uyarı:
Mezopotamya’da, Sümerce ve Sami dilleri (Akadca, Aramice) kullanılmıştır. Anadolu uygarlıklarından Hititler ve bölgedeki diğer uygarlıklar farklı dilleri konuşmalarına rağmen, resmi yazışmalarda Akadca ve Aramca’yı tercih etmişlerdir. Bu durum, Akadlıların siyasal ve diplomatik alanda güçlü olduğunu göstermektedir.