Tanzimat Döneminde Açılan Okullar ve Özellikleri

Tanzimat Döneminde İlköğretim

1847 yılında yürürlüğe giren İlköğretim Talimatnamesi ile eğitimde bazı yenilikler gerçekleştirildi. Önceleri yalnızca okuma öğretilen sıbyan mektepleri, yazma eğitimine de başladı. Eğitimde ödül ve disiplin yaklaşımlarında olumlu değişiklikler yaşandı. Hocaların denetimi için müfettişler atandı.
1848’de rüştiyeler için medrese dışından öğretmen temin etmek amacıyla Türkiye’nin ilk öğretmen okulu olan Darülmuallimin-i Rüştiye açıldı.
1859’dan itibaren kız rüştiyeleri kurulmaya başlandı. İlköğretimin ikinci kademesinde yer alan rüştiyeler, askerî rüştiyeler ve mülkiye rüştiyeleri olarak iki gruba ayrıldılar. Mülkiye rüştiyeleri mezunları memur oluyor, askerî rüştiyeler ise üst düzey askerî eğitim için öğrenci hazırlıyordu.
1868’de İstanbul’da Darülmuallimin-i Sıbyan açıldı. Sıbyan mekteplerindeki değişimlere paralel olarak yeni tip öğretmen yetiştirmek amacıyla kurulan bu okul, ilerleyen zamanlarda diğer vilayetlerde de darülmuallimin-i sıbyanlar olarak açıldı.
1869’da eğitimle ilgili genel düzenlemeler getiren Maarif-i Umumiye Nizamnamesi çıkarıldı. Bu nizamname, beş yüz evden fazla olan kasabalarda rüştiye açılmasını ve sıbyan mektebini tamamlayan öğrencilerin rüştiyeye sınavsız kabul edilmesini belirledi.

İdadi olarak bilinen okulların ilki (Mekteb-i Fünun-ı İdadiye), 1845 yılında İstanbul’da kuruldu. Bu okul daha sonra Kuleli Askerî İdadisi adını aldı.
Askerî idadilere 1874’te kurulan ilk mülki idadiler de eklendi.
İdadilerde din derslerinin yanı sıra kimya, cebir, resim, Fransızca, Türkçe gibi çeşitli dersler veriliyordu.
Rüştiye üzerine üç yıl eğitim veren idadiler, aralarında öğrenci kaynaştırma amacı da güderek, daha yüksek öğretime öğrenciler hazırlıyordu.
1868’de İstanbul’da Galatasaray Sultanisi kuruldu. Ortaöğretimde sultani adıyla açılan ilk okul olan Galatasaray Sultanisi, Batı dili (Fransızca) bilen Osmanlı vatandaşları yetiştirmek amacı güdüyordu.
1873’te, kimsesiz çocuklara eğitim veren Darüşşafaka açıldı.
1874’te, idadi öğretmeni yetiştirmek için Darülmuallimin-i Ali kuruldu.

Darülfünun, 1846’da kuruluş kararı alınmasına rağmen, 1863 yılında İstanbul’da faaliyete geçti.
On altı yaş ve üstündekilerin kabul edildiği okul, halka açık dersler sunuyordu.
Kimyager Derviş Paşa’nın konuşması ve gerçekleştirilen elektrik deneyleri, dershanede yer bulamayan halk tarafından merakla izlendi.
Eğitim süresi genel eğitim için üç yıl, mühendislik için dört yıl olarak belirlenmişti.
1865’te okul binasının yanması nedeniyle eğitime bir süre ara verildi.
Hukuk, Edebiyat, Riyaziye gibi bölümlere ayrılan okul, 1869’da yeniden düzenlenerek açıldı.
Dönemin Maarif Nazırı Saffet Paşa’nın konuşmasıyla açılan Darülfünunda hümanizm ve pozitivizm gibi felsefi akımlar hakkında eserler okutulmaya başlandı.
Mekteb-i Mülkiye, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye gibi diğer yüksekokullar da kuruldu.