Türk Tarihi

Türklerin İlk Yazılı Belgeleri

Tarihte “Türk” adının geçtiği yazılı ilk metinler Orhun Kitabeleri’dir.

Moğolistan-Höşöö Tsaydam Müzesindeki Kültigin Yazıtı
Moğolistan-Höşöö Tsaydam Müzesindeki Kültigin Yazıtı

Bu kitabeler hakkında ilk bilgiler XIII. yüzyılda yaşayan Cuveynî’nin “Tarih-i Cihangüşa” isimli eserinde yer alır. Cüveynî, eserinde Uygur bölgesini gezerken rastladığı garip işaretlerle yazılmış taşlardan söz etmektedir. Daha sonra Danimarkalı Messerschmidt’in (Mesırşmit) 1721’de bu eseri görerek Avrupa bilim camiasına tanıtması üzerine birçok bilim adamı bu yazıların kime ait olduğu hakkında tahminlerde bulunmuştur.

Bu bilim insanlarının bazıları bu yazıların; Prusyalılara, İskitlere, Yunanlara ve Latinlere ait olduğunu ileri sürmüştür. Bölgeye giden birçok araştırmacı burada kazılar yaparak yeni kalıntılar tespit etmiştir. Kitabelerin okunuşunu ilk çözen Danimarkalı Dil Bilimci W.Thomsen (V. Tomsen) olmuş ve bu abidelerin Türklere ait olduğunu tüm dünyaya duyurmuştur. Orhun Kitabeleri hakkında yapılan bilimsel çalışmaların sonucunda;Türklerin yaşantılarına, töresine, kültürüne ve devlet yönetimine dair bilgiler bulunmuştur. (Gömeç, 2000, s.64-65’ten düzenlenmiştir).

Türklerin İlk Yazılı Belgeleri: Orhun Kitabeleri

Türk kağanları ülkelerinde adaletin sağlanmasına büyük önem vermiştir. Orhun Kitabeleri’nde töre kelimesinin, on bir yerde geçmesi ve bunun altısının il ile birlikte kullanılmış olması bunun bir göstergesidir. Ayrıca devletin varlığını devam ettirmesi, törelere bağlılık ile ilişkilendirilmiştir. Devlet ile törenin eş değer olduğunu, abidelerdeki şu cümleler açıklamaktadır: “Ey Türk budunu (milleti), devletini, töreni kim bozabilir.’’ Törenin en önemli değeri olan adalet de bu yüzden mülkün yani devletin temeli kabul edilmiştir. Devlet teşkilatlanmasında düzenleyici bir role sahip olan töre, kağanın hem keyfî hareket etmesini engellemiş hem de halkına adil davranması için bir kontrol mekanizması olmuştur.

Orhun Kitabesi
Orhun Kitabesi

“Kişioğlu ölmek için yaratılmıştır. İnsanoğlu fani, Gök Tanrı ebedidir.” Türklerin ilk yazılı belgeleri olan Orhun Kitabelerinden Gök Tanrı inancının İslamiyeti kabul etmeden önce var olduğunu gösteren bir metin.

Türk tarihinin ilk yazılı belgeleri Göktürk devleti dönemine aittir. Ayrıca Türk tarihinin ilk yazılı kaynakları yani Türk tarihinin ilk yazılı eserleri Orhun kitabeleridir.

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu