İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

Türkiye Büyük Millet Meclisi Açılışı (23 Nisan 1920)

16 Mart 1920’de İstanbul’un İtilaf Devletlerince resmen işgali, ardından Mebusan Meclisinin dağıtılması, aydınların ve mebusların tutuklanması bir bakıma Osmanlı Devleti’nin de sonunun geldiğinin işaretleriydi. Ulusal egemenliğe dayalı bir devlet kurmayı amaçlayan Mustafa Kemal, bu durumu değerlendirerek bir meclis kurmak için çalışmalara başladı.

Mustafa Kemal, 19 Mart 1920’de yayımladığı genelgede Ankara’da olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin toplanacağını haber verdi. Yapılacak yeni seçimlerle oluşacak bu meclise, İstanbul’dan tutuklanmamış olan mebusların da katılabileceğini bildirdi.

23 Nisan 1920’de en yaşlı üye Şerif Bey başkanlığında Ankara’da açılan meclis, o günlerde Büyük Millet Meclisi (BMM) olarak adlandırılmıştır. Yaklaşık 9 ay sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) olarak anılmaya başlanmış ve ardından bu ad süreklilik kazanmıştır.

Meclis Dualarla Açıldı
Meclis Dualarla Açıldı

Büyük Millet Meclisinin Amaçları

  • Ulusal güçleri birleştirmek,
  • Düzenli orduyu oluşturmak,
  • Misakımillî hedefini gerçekleştirmektir.

Meclis başkanlığına seçilen Mustafa Kemal, 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisine aşağıdaki önergeyi sundu. Bu önergedeki maddeler, Büyük Millet Meclisinin aldığı ilk kararlardır.

Büyük Millet Meclisinin İlk Kararları

  1. Hükumet kurmak zorunludur.
  2. Geçici olduğu bildirilerek bir hükumet başkanı tanımak ya da padişah vekili ortaya çıkarmak uygun değildir.
  3. Mecliste yoğunlaşan ulusal iradenin yurt alın yazısına doğrudan doğruya el koymasını kabul etmek temel ilkedir. BMM’nin üstünde bir güç yoktur.
  4. BMM yasama ve yürütme yetkilerini kendinde toplamıştır. Meclisten seçilecek ve vekil olarak görevlendirilecek bir kurul hükumet işlerine bakar. Meclis başkanı bu kurulun da başkanıdır.

Not: Padişah ve halife baskı ve zordan kurtulduğu zaman, meclisin düzenleyeceği yasal ilkeler içinde durumunu alır.

BMM’nin kabul ettiği maddelerden;

  • 2. madde ile, BMM’nin alacağı kararların padişahtan bağımsız olması amaçlanmıştır.
  • 3. madde ile, İstanbul Hükumeti yok sayılmıştır.
  • 4. madde ile, “Güçler Birliği” ve “Meclis Hükumeti” sistemlerinin benimsendiği vurgulanmıştır.
  • Düşülen not ile, Meclisin, saltanat ve hilafet makamlarının da üzerinde olduğu vurgulanmış ancak öncelikli amacın vatanın kurtuluşu olduğu belirtilmiştir.

Nisan 1923’e kadar çalışan Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi, 390 yerine 115 milletvekilinin katılımıyla toplanabilmişti. Meclis; çiftçi, tüccar, avukat, gazeteci, bankacı, memur, asker, tarikat şeyhi, belediye başkanı, aşiret başkanı, mühendis, doktor, işçi gibi çeşitli meslek grupları ve toplumsal tabakalardan gelmiş milletvekillerinden oluşuyordu. İçlerinde ilk eğitimini tamamlamamış milletvekilleri olduğu gibi birden fazla yüksek okul bitiren, yurt dışında eğitimini tamamlayan gerek batı, gerekse doğu ülkelerinin dillerinden birkaçını bilen milletvekilleri de bulunuyordu.

I. TBMM Binası
I. TBMM Binası

Birinci Dönem BMM, yeni bir devletin kurulmasını sağladığı için “Kurucu Meclis” olarak tarihe geçti. BMM, ulusal egemenlik ilkesini benimsedi. Üyelerinin bir kısmı yeniden seçildi, bir kısmı da İstanbul’da toplanan Mebusan Meclisinin üyelerinden oluştu. 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye Kanunu) ile hukuki geçerlilik kazandı. BMM açılınca Erzurum Kongresi ile kurulan, Sivas Kongresi ile ulusallık kazanan Temsil Kurulunun görevi sona ermiş oldu.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu