Sanat Tarihi ve Diğer Bilim Dalları
Mimari, resim, heykel ve süsleme sanatlarının doğuşundan günümüze değin birçok ülke ve toplumda ne şekilde, ne tür eserler vererek oluştuğunu inceleyen; sanat eserlerinin ve onları yapan sanatçıların tarzlarını, sanat anlayışlarını belirleyip değerlendirmeyi amaçlayan bilim dalına sanat tarihi denir.
Sanat tarihi, bilimsel anlamda XIX. yüzyılda Almanya’da ortaya çıkmıştır.
Sanat tarihi, çeşitli sosyal bilim dalları ile yakından ilişkilidir. Bu bilim dallarından bazıları ve sanat tarihi bilimiyle ilişkileri şunlardır:
Tarih: İnsan toplulukları veya toplumlar arasında ortaya çıkan olay, gelişme vb.ni yer ve zaman göstererek neden -sonuç ilişkilerini araştırıp inceleyen bilim dalıdır.
Sanat tarihinde ele alınan sanat eserlerinin de bir geçmişi bulunmaktadır. Bu nedenle bir sanat eseri ele alındığında, mutlaka onun yapıldığı zaman ve bu zamanın çeşitli koşulları göz önünde tutulur. Tarih, bu konuda sanat tarihine yardımcı olur.
Arkeoloji: Kazı bilimidir. Toprak veya su altında kalmış olan geçmiş uygarlıklara ait kalıntı ve eserleri saptayarak bunların ortaya çıkarılmasını ve değerlendirilmesini sağlar. Sanat tarihi ve arkeoloji öğretim yöntemleri açısından en yakın ilişki kuran iki bilim dalıdır. Kazılarda iki bilim dalı insanlık tarihine ışık tutmak için birlikte çalışır.
Etnografya: Kavimleri karşılaştırarak inceleyen, kültür oluşumlarını araştıran bir bilim dalıdır. Etnografya, insan topluluklarının meydana getirdiği maddi kültürleri araştırır. Giyim, süs eşyası, ev aletleri, yapı maddeleri, halk sanatı aletleri, bir yayık veya bir beşik etnografik malzemedir. Bir topluma veya bir yöreye ait etnografik eserler genellikle etnografya müzelerinde sergilenir. Etnografik eserler malzeme ve tekniğiyle, fiziksel görüntüsü ile sanatsal özellikler taşır. Kültürümüze ışık tutacak bu eserleri değerlendirmek için sanat tarihi ve etnografya bilim dalları birlikte çalışır.
Antropoloji: İnsanın yeryüzüne gelmesinden bugüne kadar olan gelişimini inceleyen bilim dalıdır. İnsanın kendi kökenini, biyolojik yapısını, toplumsal davranışlarını, kültürlerini konu edinir. Uygarlıkların yarattığı kültürleri inceleyerek sanat tarihine yardımcı olur.
Filoloji: Dil bilimidir. Dünya üzerinde var olan dilleri inceleyerek sanat tarihine yardımcı olur. Amacı, okunup anlaşılmasında güçlük duyulan metinleri açıklayarak bir metni hem edebiyat hem de dil bakımından değerlendirmektir.
Paleografi: Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır. Dil bilimiyle birlikte kullanılır. Yazıların tür ve şekillerini inceleyerek sanat tarihine yardımcı olur.
Epigrafi: Taş veya maden gibi dayanıklı maddeler ile anıtlar üzerinde yazılmış kayıtları inceleyen yazıt (kitabe) bilimidir. Yazıtlardaki her türlü belgeyi inceleyen, yorumlayan ve sınıflandıran bilim dalıdır. Bu tür sanat eserlerinin kimler tarafından ve hangi amaçla yapıldığının bilinmesini sağlayarak sanat tarihine yardımcı olur.
Nümizmatik: Geçmişte kullanılan madenî para (sikke) ya da madalyaların tarihi ve tanımıyla uğraşan bilimdir. Sikkelerin üzerindeki yazı ve betimlemeleri inceler, o dönem hakkında bilgi vererek eski paraların ve eserlerin tarihlendirilmesine yardımcı olur.
Kronoloji: Zaman bilimidir. Olayların tarihlerini saptayarak oluşum sıralarını düzenler. Eserlerin hangi zaman dilimi içerisinde yapıldığını belirleyerek sanat tarihine yardımcı olur.
Sosyoloji: Toplumları bilimsel, sistematik ve eleştirel olarak inceleyen bilim dalıdır. Sosyolojinin konusu, toplum ve toplumsal yaşamla ilgili olgu ve olaylardır. Toplum kavramı sosyolojide merkezî bir kavramdır. Toplum kavramının çözümlenmesinde kültür, önemli bir yer tutar. Kültür, toplu yaşamın kurucu ögelerinden birini oluşturur. Kültürün önemli bir parçası olan sanat eserleri, sosyokültürel bir yapı içinde meydana geldiğine göre sosyoloji ile yakından ilgilidir. Çünkü her sanat eseri, bir kültür çevresinin damgasını taşır. Sosyoloji, hangi sanat eserinin hangi sosyokültürel çevre içinde meydana geldiğini araştırarak sanat tarihine yardımcı olur.
Coğrafya: Yeryüzünü fiziksel, ekonomik, beşerî, siyasal yönlerden inceleyen bilimdir. Her sanat eseri, belli bir yerde ve o yerin coğrafi koşulları içinde yapılır. Coğrafi çevre, içinde yaşayan insanların yaşam koşullarını ve o insanların dünya görüşlerini etkileyebildiği gibi sanat üzerinde de belli bir etkiye sahiptir. Bu nedenle sanatçıların, sanat olaylarının ve sanat eserinin yapıldığı yerin bilinmesi gerekir. Coğrafya, bu konuda sanat tarihine yardımcı olarak sanat olayının, akımın, tarzın ve eserin ait olduğu yeri belirler.
Dinler tarihi: Dinler tarihi, dinlerin tarihini, ortaya çıkış sebeplerini, önemli şahsiyetlerini, ahlak kurallarını ve ibadetlerini inceler. Her kültürün ibadethaneleri, ibadet etme ve dini yorumlama biçimleri farklıdır. Bu farklılık dinsel yapılarda da görülür. Sanat tarihi farklı kültürlerin dinsel yapılarını incelerken dinler tarihine yardımcı olur.
