Moğol İstilası ve Abbasilerin Yıkılışı
Abbasiler, Moğol istilası öncesinde zor günler geçirmekteydi. Başta Kuzey Afrika olmak üzere çoğu bölgede nüfuzunu kaybetmişti.
Büyük Selçuklu Devleti de dağılarak yerini birtakım küçük devletlere bırakmıştı.
Frankların öncülük ettiği Haçlı orduları, Kudüs’ü ele geçirmek amacıyla İslam dünyasına üst üste seferler gerçekleştiriyorlardı. Abbasi halifesinin siyasi ve askerî gücü kalmadığı için Haçlılara karşı koyamıyordu.
Harzemşahlar (1097- 1231), bu dönemde sınırları içine Maveraünnehir, Harzem, İran ve Irak’ı alan büyük bir imparatorluğa dönüşmüştü. İslam dünyasının liderliğini hedefleyen bu devlet de Abbasilerle rekabet hâlindeydi. Hz. Ali soyundan olan bir kişiyi halife ilan edip onun adına hutbe okutmaya başlamışlardı.
Moğol İstilaları
İslam alemi bu durumda iken Cengiz Han liderliğindeki Moğollar, Çin’e karşı yaptıkları başarılı akınlardan sonra batıya yönelerek İslam dünyasını istila etmeye başladı. Moğollar, Harzemşahlar Devleti’ni birkaç yıl içinde çökerttiler. Artık onlara karşı koyabilecek bir güç kalmamıştı. Cengiz Han’dan sonra da Moğol istilası devam etti.
Moğollar; Semerkant, Buhara, Taşkent, Harizm ve Belh şehirlerini yerle bir ettiler. Son olarak Azerbaycan ve İran’ı alarak buralara yerleştiler. Böylece Abbasilerle Moğollar komşu iki devlet hâline geldiler.
Cengiz Han’ın torunlarından Hülagu, Bağdat’ı almak üzere harekete geçti. 1258 yılının ocak ayında Bağdat önlerine geldi ve kenti kuşattı. Bağdat, Moğollara karşı dayanacak güçte değildi. Barış girişimlerinden de sonuç alınamayınca son Abbasi Halifesi Mustasım Billah diğer devlet yetkilileriyle birlikte teslim olmak zorunda kaldı. Hülagu, teslim olanları öldürttü. Beş yüz yıldır İslam dünyasının en gözde şehri olan Bağdat, diğer İslam şehirleri gibi tahrip edildi. Şehir yağmalanıp yakıldı. İnsanlar kılıçtan geçirildi. Asırlardır gelişen bir medeniyet acımasızca yok edildi. Saraylar, camiler, kütüphaneler ve diğer tarihî ve mimari eserler yerle bir edildi. Kütüphaneler ve kitaplar ateşe verildi. Yakılan kitaplardan arta kalanlar Dicle Nehri’ne atıldı.
Moğolların Bağdat’ı İşgali
Moğolların Bağdat’ı işgal etmeleri, İslam tarihinde büyük bir felaket olarak kabul edilmektedir. Bu olay, etkisini siyasi alandan daha çok uygarlık alanında göstermiştir.
750- 1258 yılları arasında 508 yıl hüküm süren Abbasiler, İslam tarihindeki en uzun ömürlü devletlerden biridir. İslam medeniyeti, en parlak dönemlerinden birini bu devlet zamanında yaşamıştır. Abbasi halifeleri, Müslümanlara hem siyasi hem de manevi olarak liderlik yapmışlardır.
Moğolların Bağdat katliamından kurtulan Abbasi şehzadesi Ahmet, Şam’a sığınmıştı. İlk Memluk Sultanı Baybars, Suriye’ye saldıran Moğol ordularını yenip burayı kendisine bağladı. Daha sonra Şam’daki şehzade Ahmet’i Kahire’ye götürdü ve 1261’de onu sembolik olarak halife ilan etti. Memluk sultanı bu davranışıyla manevi nüfuz kazandı.
Böylece üç yıl önce Bağdat’ta sona erdirilen Abbasi halifeliği, üç yıl sonra Kahire’de yeniden canlandırılmış oldu. Bu halifeler devlet işlerine karışmayan, sembolik dinî liderlerdi. Dinî amaçlara yönelik birtakım vakfiyeler onların kontrolündeydi. İsimleri, sultanların isimleriyle beraber hutbelerde zikrediliyordu.
Abbasiler, Moğol istilası öncesinde zor günler geçirmekteydi. Başta Kuzey Afrika olmak üzere çoğu bölgede nüfuzunu kaybetmişti.
