Karahanlılarda Eğitim

840 yılında Orhun bölgesindeki Uygurların tarih sahnesinden
çekilmesiyle temelleri atılan Karahanlı Devleti,
XI. yy. ortalarında Doğu Karahanlı Devleti ve Batı Karahanlı
Devleti olarak ikiye ayrılmış; XIII. yy.da da Karahanlıların
hâkimiyeti sona ermiştir.

İslamiyet’i kabul eden Karahanlılar döneminde Türklerin
toplum yapısında önemli değişiklikler olmuş; eski
Türk kültürü ile İslam kültürünün kaynaşması sonucunda
Türk-İslam kültürü ortaya çıkmıştır. İslamiyet’in kabülünden
sonra sosyal, siyasi ve ekonomik alanlardaki önemli
değişimlerin doğal bir sonucu olarak eğitim anlayışı ve
uygulamaları da değişmiştir.

Eski Türklerdeki töreye dayalı eğitim anlayışı Karahanlılar
döneminde değişime uğramış, İslam dini ve kültürünün
öğretilmesi amacıyla dönemin en önemli örgün
eğitim kurumları olan medreseler açılmıştır. Devlet
adamları, bilgin ve sanatçıları koruyup desteklemişlerdir.

Karahanlılar döneminde olduğu gibi Selçuklu ve Osmanlı
dönemlerinde de bilimsel eserlerin hükümdarlara ithaf (adına sunma) edilmesi, bunun delili olarak
gösterilebilir. Karahanlılar döneminde örgün eğitim kadar yaygın eğitime de önem verilmiş, meslek eğitiminin
çocuk yaşlarda başlamasına dikkat edilmiştir.

Karahanlılar döneminde eğitimi şekillendiren etkenler şunlardır:

– Uygur alfabesi ile Arap alfabesinin
birlikte kullanılması

– Eğitimle hedeflenen insan
tipinin değişmesi

– İslamiyet’in kabulü ile başlayan
yeni eğitim anlayışı

– Devlet adamlarının eğitim ve
öğretime büyük önem vermesi

– Farabi, İbni Sina gibi düşünür
ve bilim adamlarının etkisi

– Arapça ve Farsça eserlerin
Türkçeye çevrilip okunması

– Yerleşik hayata geçiş ve örgün
eğitim kurumlarının yaygınlaşması