Divanıhümayun
Orhan Bey döneminde kurulan Divanıhümayun’da Fatih döneminde önemli değişiklikler yapıldı. İlk
olarak padişahın divana başkanlık etme uygulamasına son verilerek divanın bir danışma kurulu olması
sağlandı. Fatih dönemiyle birlikte divana başkanlık etme işi veziriazamlara verildi. Divanıhümayun
önemli meselelerde danışma organı olma niteliği devam etmiştir.
Bugünkü anlamda Bakanlar Kurulu’na benzeyen Divanıhümayun’da idari, mali, askerî, örfi ve şeri,
ülke ve toplumu ilgilendiren her türlü mesele görüşülüp karara bağlanırdı. Aynı zamanda divan,
Osmanlı Devleti’nde halkın şikâyetlerini iletebildiği ve padişah tarafından durumun incelendiği bir karar
organıdır. Veziriazamlar ilk zamanlarda bir netice elde edilemeyen meseleleri kendi konaklarında
ikindi ezanından sonra topladıkları ikindi divanında görüşürlerdi.
Devlet yönetiminde padişaha ait olan yasama, yürütme, yargı güçlerini padişah adına kullanan
divan üç kolun temsilcilerinden oluşuyordu. Seyfiye (askerî bürokrasi),
ilmiye (din, eğitim ve hukuk
bürokrasisi), kalemiye (sivil bürokrasi) şeklinde isimlendirilen bu kollar Osmanlı bürokrasisinin
temelini oluşturuyordu.
Veziriazam: Bugün divan toplantısına
Akdeniz’de ticaret yapan Müslüman tüccarların
bir şikâyeti ile başlıyoruz. Devletimizin verdiği
güvenlik garantisi ile ticaret yapanlar Kıbrıs
Adası’nda bulunan korsanların saldırısına
maruz kalmışlar. Temel görevi halkın
rahatını ve tebaanın güvenliğini sağlamak
olan padişahımız bu mesele hakkında
divanın görüşlerini ve çözüm önerilerini
istemektedir.
Kazasker: Ticaret erbabı çok mağdur
olmuştur. Emrimdeki kadılara siparişleri
zayi olan halk ve esnaftan birçok şikâyet
gelmiş. Hicaz bölgesine atadığım müderrisler
saldırıya uğrayan gemidelermiş.
Yaşananları anlattılar. Bütün gemi
yağmalanmış. Bu duruma bir çare bulmak
gerekir.
Veziriazam: Kaptanıderya, sen padişah
adına denizlerden sorumlusun. Bu
konuda ne dersin?
Kaptanıderya: Kıbrıs Adası’nda
bulunan korsanlarla zaman
zaman karşılaşıyoruz. Fakat birçoğu
bizimle savaşmaktan korkuyor.
Komutanlarım ve leventlerim
gerekli tedbirleri almak için
ellerinden gelen gayreti gösteriyorlar.
Bence en kısa zamanda
korsanlar üzerine bir donanma
gönderilmeli ve mesele kökünden
halledilmelidir.
Defterdar: Venedikli korsanların
saldırıları hazineye de
zarar vermekte. Bölgeye giden
tüccarlardan aldığımız vergide
düşüş oldu. Devletin maddi kaybı
oluştu. Emrimdeki kalemlerde bu
durum belgeleriyle sabittir. Ayrıca
savaş kararı çıkarsa ordunun her türlü ihtiyacını karşılamak için hazinede gerekli tedbirleri almak
gerekir.
Veziriazam: Kıbrıs Adası, Akdeniz’in güvenliği için de önemli bir yer. Bu adayı almak
devletimizin bölgedeki ticeret güvenliğini sağlamak için çok önemli. Devletimiz hiçbir beldeyi
sebepsiz almaz. Buradaki korsanlar hem ticarete hem de halka çok büyük zararlar vermekte.
Derh l Venedik’e elinde bulundurduğu Kıbrıs’ı Osmanlı’ya vermesi için bir mektup göndermek icap
eder.
Nişancı: Divanda alınan karar kesinleşirse emrimdeki reisülküttaba derhâl Kıbrıs’ın Osmanlı
Devleti’ne verilmesi için bir yazı yazdıralım. Padişahımızın onayıyla imzası olan tuğrayı atalım.
Veziriazam: Kıbrıs’ın alınmasının bizim için birçok faydası olacaktır.
Yeniçeri Ağası: Kıbrıs’a gidecek yeniçerilerin hazırlık yapması için emir vereyim.
Veziriazam: Venedikten gelecek cevaba göre hareket etmek gerekir. Fakat savaş olacakmış
gibi her divan üyesi üstüne düşen vazifeyi yapsın. Divanda alınan savaş kararının İslam hukukuna
uygunluğu konusunda şeyhülislam görüşü de alınsın. Bu konuştuklarımızı divan toplantısının
ardından padişaha arz edelim ki son karar verilsin.
