Sultan Sencer Dönemi (1118 – 1157)
5 Kasım 1086 tarihinde Sincar’da doğan Sencer, Sultan Berkyaruk tarafından Horasan Melikliği’ne tayin edilmişti. O burada bağımsız bir şekilde hüküm sürüyordu.
Sultan Muhammed Tapar öldüğü zaman hayatta bulunan beş oğlundan en büyüğü olan 13 yaşındaki Mahmud devlet erkânı tarafından Büyük Selçuklu Devleti tahtına çıkarıldı. Muhammed Tapar’ın diğer oğullarından Mesud (1134–1152), Tuğrul (1132–1134) ve Süleyman (1160– 1161) Irak Selçuklu Devleti sultanlığı yapmışlar, sadece Selçukşâh bu şerefe erişememişti.
Selçuklu Devleti tahtında başkalarının da gözü vardı. Muhammed’in oğulları Mes’ûd ve Tuğrul’un atabegleri de efendileri adına saltanatı ele geçirmek için zamanı uygun bulmuşlardı. Bu durum, tek başına Selçuklu Devletine hâkim olmak isteyen Sencer’i batıya yürümeye sevk etti. Mahmud’un amcasıyla anlaşma çabaları işe yaramadı. Sonuçta Büyük Selçuklu sultanlığını ele geçirmek isteyen iki rakip Sâve’de karşılaştı (10 Eylül 1119).
Sencer’in Tahta Geçmesi
Sencer yeğeni Mahmud’u ordusunda bulunan 40 fil sayesinde mağlup edebildi, bu suretle Büyük Selçuklu Devleti sultanı oldu.
Mahmud’un vezîri Kemâlü’l–Mülk es– Sümeyremî ve kumandanları Sencer’den Mahmud’un bağışlanmasını istediler. Sencer de yeğenini bağışladı ve onu kızıyla evlendirerek kendine dâmad edindi. Mahmud, Sencer’in önce Mâhmelek Hatun adlı kızı ile onun ölümü üzerine diğer kızı Gevher Nesibe Hatun ile evlendi.
Sencer Büyük Selçuklu Devleti’ni yeniden tanzim etti. Rey, Mâzenderân ve Kumis gibi şehir ve bölgeleri kendi hâkimiyet sahası içine aldı. Ayrıca Irak–ı Acem eyâletinin yarısı ile Gilân bölgesini şehzâde Tuğrul’a, Fars eyaletini ve Huzistan’ın yarısını ise Selçukşâh’a veriyordu. Mahmud’a da “sultan’’ unvanı ile merkezi Isfahan olmak üzere batı ülkeleri bırakılıyor, bu suretle “Irak Selçukluları’’ devleti meydana çıkıyordu.
Sencer de “sultanü’l– a‘zam” ve “sultanü’s–selâtîn” unvanları ile diğerlerinin üstünde en büyük sultanlık makamına oturuyordu. Mahmud ve diğer hanedan üyeleri ona tâbi oluyorlardı. Sencer Mahmud’un ordusunda kendisine karşı savaşan kumandanları tasfiye ve Irak Selçuklu Devleti idaresinde görev alacak devlet adamlarını tayin ettikten sonra geriye döndü.
