Türk Tarihi

Para ve Finansman Sistemi

Bütün geleneksel ekonomilerde olduğu gibi Osmanlı
ekonomisi de madenî para sistemine dayanıyordu. Devlet altın
ve gümüşün eşya olarak kullanılmasının önüne geçmeyi ve
özellikle para olarak kullanılmasını amaçlıyordu. Ülkedeki altın
ve gümüş miktarının değişmesi ekonomik dengelerin
bozulmasına yol açıyordu. Bu nedenle ülkeye kıymetli maden
girişi teşvik edilmiş çıkışı ise yasaklanmıştır. Böylece piyasanın ihtiyacı olan para finanse edilerek para arzının yeterli seviyede
olması amaçlanmıştır. Maden darlığı durumunda yandaki
tabloda da görüldüğü üzere paranın içindeki bakır oranı
çoğaltılarak (kızıl akçe) veya paranın kenarları kırpılarak (tağşiş)
devalüasyon gerçekleştiriliyordu.

Osmanlı Devleti’nde paranın basıldığı darphaneler üçer senelik dönemler
için iltizam yöntemiyle kiraya verilen işletmelerdi. Para basılması için
gerekli olan sikke kalıpları, mahallî darphanelere İstanbul’dan gönderilirdi.
Ülkede kullanılan yabancı paralar ve madenler tartıyla alınır, karşılığında
yeni basılan Osmanlı parası verilirdi. Bu şekilde serbest darp hakkıyla hem
darphane hem de hazine sürekli gelir elde ederdi. Osmanlı ülkesinde birçok
şehirde (Edirne, Bursa, Urfa, Üsküp vd.) darphane açılmasının bir sebebi
de ulaştırma ve nakliyat imkânlarının kısıtlı olmasıydı.

Osmanlılar XIX. yüzyıla kadar madenî para kullanmışlardı. Madenden
kesilen yassı, yuvarlak parçacıklara sikke; gümüşten kesilen sikkelere
akçe; altından kesilen sikkelere sikke-i hasene denirdi. Piyasadaki diğer
sikkelerin değerleri akçeye göre belirlenirdi. (Başlangıçta 1 altın= 60 akçe
idi.). Zamanla içeride ve dışarıdaki iktisadi şartların değişmesiyle akçe
değer kaybettiği için XVIII. yüzyılda kullanılmaz hâle geldi. Muhasebe
kayıtlarında para, günlük yaşamda ise daha çok kuruş ve altın kullanılmaya
başlandı. Tanzimat Döneminde 1839’da çıkarılan “kaime” adlı kâğıt para
karşılığı olmayıp bono olarak düşünülmüştü.1844’te 20 kuruş değerinde
“mecidiye” adıyla yeni para çıkarıldı.100 kuruş bir Osmanlı lirası olarak
belirlendi ve temel para birimleri kuruş ve mecidiye oldu.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu