Ömer b. Abdülaziz Dönemi ve İslam’ın Hızlı Yayılış Süreci
Ömer b. Abdülaziz iş başına gelince, devletin toplumsal temellerini sağlamlaştırmaya ve tabanda meydana
gelen bölünmüşlükleri gidermeye yönelik çalışmalar yaptı. Toplumda birçok huzursuzluğa sebebiyet
veren Haricîler, Ömer b. Abdülaziz zamanında Irak, Arabistan ve Kuzey Afrika’daki faaliyetlerini durdurarak,
kendisine halife olarak biat ettiler. Muaviye b. Ebi Süfyan döneminden itibaren başlayan, hutbelerde;
Hz. Ali ve evladına hakaret, Ömer b. Abdülaziz tarafından kaldırılmış ve onun yerine, Nahl suresi 90.
ayetinin okunması uygulanması getirilmiştir. Ömer b. Abdülaziz, bunların dışında zimmîlerin durumunda
da iyileştirmeler yaptı.
Ömer b. Abdülaziz, iş başına gelir gelmez halk tarafından sevilmeyen, keyfi uygulamalar yapan ve halka
zulmeden yöneticileri, görevden alarak yerlerine yenilerini tayin etti. Yeni atanan yöneticilerin âlim ve salih
kişilerden olmasına dikkat edildi.
Bu dönemde, daha önce Emevi devlet başkanları
tarafından el konulan, Hıristiyanlara ve Musevilere
ait ibadethaneler kendilerine iade edildi.
Ömer b. Abdülaziz döneminde, fetihler bir noktada
durduruldu, İstanbul’u muhasara eden Mesleme
b. Abdülmelik’in ordusu geri çağırıldı. Bununla
beraber sınırların korunması ve Bizans’a saldırı fırsatı
verilmemesi için geleneksel yaz ve kış seferleri
devam ettirildi. Pireneleri aşıp Güney Fransa
içlerinde ilerleyen ordular, Touluse-Tulus şehrine
kadar ulaştı. Özellikle İslam egemenliğini kabul
eden gayrımüslim kesimler arasında, İslam’ın barış
ortamında ve tebliğ usulü ile yayılmasına gayret
edildi.
Ömer b. Abdülaziz, Müslüman olmaları halinde,
kendilerinden haraç alınmayacağını belirterek,
Kuzey Afrika’da Berberiler ve Maveraünnehir bölgesindeki
kavimler arasında, İslamiyet’in hızla yayılmasını
temin etmiştir. Hindistan hükümdarlarından
birkaçı, onun davetine uyup tebaasıyla birlikte
Müslüman oldular. Ayrıca Müslüman olmalarına
rağmen, kendilerine ikinci sınıf insan muamelesi
yapılan, Yusuf b. Haccac’la birlikte kendilerinden
haraç alınan ve devletten memnun olmayan unsurların
durumu da iyileştirilmiş oldu. Bütün valilere hangi
ırk ve milletten olursa olsun, Müslüman olanların eşit
olduğunu ve kendilerinden haksız olarak vergi alınmamasını
bildirdi. Ömer b. Abdülaziz’in ortaya koymuş
olduğu bu icraatlar, çok geçmeden meyvelerini vermeye
başladı. Genel olarak Müslümanlar arasında, bir
barış havası hâkim oldu ve gayrımüslimler arasında da
ihtida hareketleri çoğaldı.
