İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)

Tevhid-i Tedrisat Kanunu, başka bir deyişle öğretim birliği yasası, 3 Mart 1924 tarihinde, 430 kanun numarası ile kabul edilmiştir. Aynı tarihte Hilafet ile Şeriye ve Evkaf Vekaleti de kaldırılmıştır.

Yasanın amacı ülkede bulunan bütün eğitim kurumlarını dönemin Milli Eğitim Bakanlığı olan Maarif Vekaleti’ne bağlanmasını sağlamaktır. Tevhidi Tedrisat Kanunu ile ülkede var olan çift başlı eğitim-öğretim sisteminin sonlandırılması ve eğitim-öğretimde birlik sağlanması amaçlanmıştır.

Tevhid-i Tedrisat Yasası, 1982 yılında kabul edilen 82 Anayasası’nın 174. maddesi ile koruma altına alınmış olan “inkilap kanunları”ndan biridir.

Parçalanmış ve amaç birliğinden uzak olan öğretim sisteminin düzenlenmesi, Cumhuriyet’in temel gereksinimlerinden biriydi. Bu amaçla 3 Mart 1924’te Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkartıldı.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu 1924
Tevhid-i Tedrisat Kanunu 1924

Tevhid-i Tedrisat Kanunu Amacı

Osmanlı Devleti’nde 18. yüzyıldan itibaren başlayan eğitimi çağdaşlaştırma çabaları istenen başarıya ulaşamadı. Geleneksel ve modern eğitim veren kurumların bir arada bulunması eğitim ve öğretimde ikiliğe yol açtı.

Dinî eğitim veren medreseler ve mahalle mektepleri, modern eğitim veren okullar (Galatasaray Sultanisi, Darüşşafaka vb.) ve askerî liseler ülkedeki başlıca eğitim kurumlarıydı.

Okulların bir kısmı ve medreseler Şeriye ve Evkaf Vekâleti’ne bağlıydı. Avrupa tarzında eğitim veren kurumlar ise Maarif Vekâleti’nce yönetiliyordu. Ayrıca devlet kontrolü dışında azınlık okulları ve yabancı devletlerin açtığı okullar da eğitim faaliyetlerinde bulunmaktaydı. Eğitimin içinde bulunduğu bu durum, ülkede kültür çatışmasına yol açıyordu.

Mustafa Kemal, cehaletle savaşın en az düşmanla savaşmak kadar önemli olduğuna inanıyordu. Kurtuluş Savaşı’nın en kritik günlerinde toplanan Maarif Kongresi’nde yaptığı konuşmada çağdaş ve millî eğitimin dayanması gereken esasları belirtmişti.

Parçalanmış ve amaç birliğinden uzak olan öğretim sisteminin düzenlenmesi, Cumhuriyet’in temel gereksinimlerinden biriydi.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile:

  • Eğitim devletin işi oldu. Millî Eğitim Bakanlığı kuruldu. Bütün bilim ve eğitim kurumları bu bakanlığa bağlandı ve eğitimdeki dağınıklık giderildi. Öğretim birliği sağlandı.
  • Çağdaş ve laik eğitimin temelleri atıldı.
  • Nitelikli din adamı yetiştirmek için “imam” ve “hatip” okulları açıldı. Ayrıca üniversitede “İlahiyat Fakültesi” kuruldu.
  • Millî kültürün oluşturulması ve kültür birliğinin sağlanması için ortam sağlandı.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun kabulünün ardından 11 Mart 1924’te, laik ve çağdaş eğitimin gereği olarak medreseler kapatıldı. Aynı zamanda eğitimin millî niteliği de güçlendirildi.

Mustafa Kemal Edirne İlköğretim Okulunda
Mustafa Kemal Edirne İlköğretim Okulunda

Tevhid-i Tedrisat ile Eğitim Sistemi

Eğitim hayatında yapılan yeni düzenlemeler ile millî eğitim sisteminin esasları şu şekilde oluşturuldu:

  • Eğitimin millî olması
  • Öğretim birliği
  • Karma eğitim
  • Eğitimin yaygınlaştırılması
  • İlköğretimin zorunlu ve parasız olması
  • Öğretimde teori ve uygulamanın birlikte yürütülmesi
  • Öğretim programlarının sosyal hayatın ihtiyaçlarını ve çağın gereklerini karşılaması
  • Öğretim programlarının millî ve bilimsel olması
  • Eğitim ve öğretimde disiplin ilkesi
  • Öğretmenin gerçek bir yol gösterici olması
Mustafa Kemal, İzmir Kız Lisesinden ayrılırken
Mustafa Kemal, İzmir Kız Lisesinden ayrılırken

Yapılan yasal düzenlemelerle eğitim, temel bir insan hakkı olarak kabul edilip yeniden ele alındı. İlköğretimin bütün çocuklar için zorunlu ve parasız hâle getirilmesi sosyal devlet anlayışının önemli görevlerinden biri olan fırsat eşitliği konusunda gelişim sağladı. Halkın eğitim düzeyinin artmasında en önemli adımlardan biri atıldı.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim birliği kurulduktan sonra, çeşitli kanunlarla zararlı fikirlerin kaynakları da kurutulmuş, bu şekilde Türkiye’de yüzyıllardan beri insanın hür düşüncesine engel olan unsurlar birer birer kaldırılarak memleketin ve milletin manevi havası temizlenmişti. Olayın büyüklüğünü kıyaslamak için düşünelim: Büyük Fransız Devrimi 1789’da başladığı hâlde, okullar 1882’de, yani o devrimden ancak 93 yıl sonra laikleştirilebildiği hâlde; ülkemizde Cumhuriyet’in ilan ve kabulünden dört ay sonra eğitim birliğinin başarılması, Büyük Türk Devrimi’nin yüceliğini gösteren parlak bir örnek ve bir belgedir.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu: Mustafa Kemal, Adana Kız Enstitüsünde ders dinlerken
Tevhid-i Tedrisat Kanunu: Mustafa Kemal, Adana Kız Enstitüsünde ders dinlerken

Halifeliğin kaldırıldığı ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun kabul edildiği 3 Mart 1924’te iki ayrı yasal düzenleme daha yapıldı:

  • Erkânı Harbiye Vekâleti kaldırıldı. Yerine Genelkurmay Başkanlığı kuruldu. Bu düzenleme ile ordu siyasetin dışına taşındı.
  • Şeriye ve Evkaf Vekâleti kaldırıldı. Şeriye Vekâleti yerine Diyanet İşleri Başkanlığı, Evkaf Vekâleti yerine Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu. Böylece din işleri siyasetin dışına çıkarılarak laik devlet anlayışı doğrultusunda önemli bir adım atıldı.

3 Mart 1924’te çıkarılan yasalar, toplum yaşayışını çağdaş ve laik esaslara göre düzenlemeyi hedef almıştır.

Tevhidi Tedrisat Kanunu Nedir? (Farklı Kaynaktan)

Osmanlı Devleti’nde Şeriye ve Evkaf Vekâleti’ne bağlı eğitim veren medreselerin yanında, kilise teşkilatlarına bağlı azınlık okulları ve yabancı devletlerin açtıkları okullar bulunmaktaydı.

 

XIX. yüzyılın sonu ve XX. yüzyılın başında eğitim kurumlarının birçoğu devlet denetimi dışındaydı. Milletin varlığı ve geleceğini etkileyen eğitim sisteminin denetimsiz olarak varlığını sürdürmesi imkânsızdı.

Cumhuriyetin ilanından sonra Türk milletini, gerçek özgürlük ve başarıya taşıyacak olan eğitim alanındaki çalışmalara öncelik verildi. Eğitim alanında meydana getirilen değişim millî menfaatler gözetilerek gerçekleştirildi.3 Mart 1924’te eğitim ve öğretimde birlik sağlayan Tevhiditedrisat Kanunu Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edildi.

Tevhiditedrisat Kanunu ile Türkiye Cumhuriyeti sınırları içindeki bütün azınlık okulları ve yabancı okullar, devletin denetimi altına alınarak eğitim birliği sağlandı. Eğitim millî ve çağdaş bir nitelik kazandı. Millî Eğitim Bakanlığı bilimsel ve mesleki eğitim ihtiyacına cevap verecek şekilde yapılandırıldı. Millî Eğitim aracılığı ile kültürel gelişim sağlandı. Millî birlik ve beraberlik duygusuyla toplumsal ilerleme ve çağdaşlaşma gerçekleştirildi.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu Özellikleri 

  • Türkiye dâhilinde bütün eğitim ve bilim kuruluşları Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlıdır.
  • Şeriye ve Evkaf Vekâleti veya özel vakıflar tarafından yönetilen bütün medreseler ve okullar Millî Eğitim Bakanlığı’na devredilir.
  • Şeriye bütçesinde mektepler ve medreseler için konmuş olan ödenekler Millî Eğitim bütçesine geçirilir.
  • Millî Eğitim Bakanlığı yüksek din uzmanları yetiştirilmek üzere üniversitede bir ilahiyat fakültesi kurar. İmamlık, hatiplik gibi din hizmeti görecek memurların yetişmesi için de ayrı mektepler açacaktır.
  • Bu yasanın yayın tarihinden sonra, eğitim ve öğretimle meşgul olup millî müdafaaya bağlı olan Askerî Rüştiye ve İdadiler, Sıhhiye Vekâletine bağlı yetim mektepleri bütçeleri ve öğretim
    üyeleriyle beraber Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlanmıştır.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu Tam Metni

430 kanun numarası ile 3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen ve 6 Mart 1924 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan Tevhid-i Tedrisat Kanunu‘nun 7 maddeden oluşan tam metni aşağıdadır.

TEVHİDİ TEDRİSAT KANUNU

Kanun Numarası : 430
Kabul Tarihi : 3/3/1340 (1924)
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 6/3/1340 (1924) Sayı : 63
Yayımlandığı Düstur : Tertip : 3 Cilt : 5 Sayfa : 322

Madde 1 – Türkiye dahilindeki bütün müessesatı ilmiye ve tedrisiye Maarif Vekaletine merbuttur.

Madde 2 – Şer’iye ve Evkaf Vekaleti veyahut hususi vakıflar tarafından idare olunan bilcümle medrese ve mektepler Maarif Vekaletine devir ve raptedilmiştir.

Madde 3 – Şer’iye ve Evkaf Vekaleti bütçesinde mekatip ve medarise tahsis olunan mebaliğ Maarif bütçesine nakledilecektir.

Madde 4 – Maarif Vekaleti yüksek diniyat mütehassısları yetiştirilmek üzere Darülfünunda bir İlahiyat Fakültesi tesis ve imamet ve hitabet gibi hidematı diniyenin ifası vazifesiyle mükellef memurların yetişmesi için de ayrı mektepler küşat edecektir.

Madde 5 – Bu kanunun neşri tarihinden itibaren terbiye ve tedrisatı umumiye ile müştegil olup şimdiye kadar Müdafaai Milliyeye merbut olan askeri rüşti ve idadilerle Sıhhiye Vekaletine merbut olan darüleytamlar, bütçeleri ve heyeti talimiyeleri ile beraber Maarif Vekaletine raptolunmuştur. Mezkür rüşti ve idadilerde bulunan heyeti talimiyelerin ciheti irtibatları atiyen ait olduğu Vekaletler arasında tahvil ve tanzim edilecek ve o zamana kadar orduya mensup olan muallimler orduya nispetlerini muhafaza edecektir. (Ek: 22/4/1341 – 637/1 md.) Mektebi Harbiyeden menşe teşkil eden askeri liseler bütçe ve kadrolariyle Müdafaai Milliye Vekaletine devrolunmuştur.

Madde 6 – İşbu kanun tarihi neşrinden muteberdir.

Madde 7 – İşbu kanunun icrayı ahkamına İcra Vekilleri Heyeti memurdur.

Ayrıca bakınız:

Cumhuriyet Dönemi’nde Eğitim ve Bilim Alanındaki Gelişmeler

Eğitim-Öğretim Alanındaki Diğer Gelişmeler

Eğitim Alanında Yapılan İnkılaplar

Vikipedi

Osmanlı Devletinde Eğitim Sistemi Hakkında Bilgi

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu