Tarih Biliminin Kaynakları

Tarih biliminin kaynakları konusunu incelerken öncelikle kaynak kelimesinin kökenine inmek gerekir. Türkçe dilinde bir çok manaya gelen kaynak kelimesi tarih biliminin kaynaklarını ifade ederken “Herhangi bir bilim dalında yazılmış olan yazı veya eserlerin bütünü, literatür” olarak ele alınabilir.

Tarih biliminin kaynaklarını sözlü kaynaklar, yazılı kaynaklar ve Arkeolojik Kalıntılar-Müzelik Nesneler olmak üzere üç başlıkta inceleyeceğiz. Tarih bilimi sözlü kaynaklar olarak; Mitler – Efsaneler, Hikayeler, Destanlar, Menkıbeler, Fıkralar, Şiirler, Atasözleri gibi materyaller kullanır. Tarih bilimi yazılı kaynaklar olarak; Belgeler, Arşivler, Görsel ögeler, Sesli ve Görüntülü ögeler, Kütüphaneler, Vakayinameler, Secereler (Geneoloji), Takvim – Yıllık, Hatıratlar, Dergi – Gazete, Seyahatnameler, Biyografiler gibi somut ögeler kullanır. Son olarak tarih biliminin kaynakları arasında Arkeolojik Kalıntılar – Müzelik Nesneler olarak; Paralar, Nekropol kalıntılar, Armalar, Yerleşmeler ve Mimari ögeler bulunur.

Tarih Biliminin Kaynakları İncelenmesi

Tarih Biliminin Sözlü Kanakları

Efsaneler – Mitler: Eski çağlardan beri söylenegelen, olağanüstü varlıkları, olayları konu edinen hayalî hikâye, söylenceler.
Hikayeler: Olayların sözlü veya yazılı olarak anlatılması.
Destanlar: Tarih öncesi tanrı, tanrıça, yarı tanrı ve kahramanlarla ilgili olağanüstü olayları konu alan şiir, epope.
Menkıbeler: Din büyüklerinin veya tarihe geçmiş ünlü kimselerin yaşamları ve olağanüstü davranışlarıyla ilgili hikâyeler.
Fıkralar: Kısa ve özlü anlatımı olan, nükteli, güldürücü hikâyecikler.
Şiirler: Zengin sembollerle, ritimli sözlerle, seslerin uyumlu kullanımıyla ortaya çıkan, hece ve durak bakımından denk ve kendi başına bir bütün olan edebî anlatım biçimi, manzume, nazım, koşuklar.
Atasözleri: Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş, öğüt verici nitelikte söz, deme, mesel, sav, darbımeseller.

Tarih Biliminin Yazılı Kaynakları

Belgeler: Bir gerçeğe tanıklık eden yazı, fotoğraf, resim, film vb., vesika, dokümanlar.
Arşivler: Herhangi bir konuda bilgi veren belgelerin saklandığı yerler, belgelikler.
Vakayinameler: Günü gününe yazılmış olayları içine alan eser, kronikler.
Şecereler (Geneoloji): Soyun yazılı olduğu çizelge, soyağacı.
Seyahatnameler: Bir yazarın gezip gördüğü yerlerden edindiği bilgi ve izlenimlerini anlattığı eserler.
Biyografiler: Bir kimsenin doğumundan yaşadığı güne kadar geçirdiği belli başlı evreleri içeren yazı, hayat hikâyesi, hayat öyküsü, yaşam öyküsü, hâl tercümesi, tercümeihâller.

Tarih Biliminin Arkeolojik Kalıntı Kaynakları

Paralar: Paranın kullanılmaya başladığı günden, günümüze kadar geçen sürede basılmış metal ve kağıt paralar.
Nekropol kalıntılar: Arkeolojik şehirlerde mezarlıkların ve toplu mezar yerlerinin bulunduğu bölgelerden elde edilmiş kalıntılar.
Armalar: Bir devletin, bir hanedanın veya bir şehrin simgesi olarak kabul edilmiş resim, harf veya şekil, ongunlar.
Yerleşmeler ve Mimari ögeler: Yerleşik hayata geçmiş toplumların inşa ettikleri mimari yapılar.

Tarih biliminin kaynakları üç temel başlık altında ele alınsa da oldukça geniş bir yelpazeye sahiptir. Tarih biliminin kaynaklarını daha iyi anlamanız için Tarih Biliminin Yöntemi makalemizi okumanızı tavsiye ederiz.