Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi

SSCB’nin Dağılması ve Türk Cumhuriyetleri

1991’de SSCB’nin dağılması ile Soğuk Savaş Dönemi sona ermiş, Kafkasya ile Orta Asya’da Türk Cumhuriyetleri bağımsızlıklarını kazanmıştır. Bağımsızlığını kazanan Türk devletleri (Harita 5.1) Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan’dır. Türkiye Cumhuriyeti, bu ülkeleri tanıyan ilk devlet olmuştur. Türkiye; köken, dil, din ve kültürel bağları olan bu ülkelerle pek çok ikili ve çok taraflı anlaşma imzalamış, ilk andan itibaren bu ülkelerle ilişkilerini geliştirmiş ve onların Batı ile olan münasebetlerinde önemli bir rol üstlenmiştir.

Türkiye, bağımsızlığını kazanan Türk Cumhuriyetleri’yle enerji, sanayi, bankacılık, teknoloji alanlarında iş birliği içerisinde bulunmuştur. Önemli bir enerji ithalatçısı, coğrafi bakımdan güvenilir bir güzergâh ve Batı’nın müttefiki olması, enerji diplomasisinde Türkiye’ye önemli fırsatlar sağlamıştır. Türkiye, Türk Cumhuriyetleri’nin sahip olduğu enerji kaynaklarının Batı’ya ulaştırılmasında konumu gereği bazı kazanımlar elde etmiştir.

Türkiye’nin Türk Cumhuriyetleri’ne ihracatında dokuma, makine, demir-çelik, otomotiv ve gıda önemli yer tutmaktadır. Bankacılık ve müteahhitlik sektöründe de Türkiye’nin önemli girişimleri olmuştur. Yine de ekonomik ilişkiler istenilen seviyede olmamıştır. Bu durum çok uluslu sermayelerin bu ülkelerde yatırımlarda bulunmasına sebep olmuştur.

2000’lerde Türkiye’nin Kafkasya ve Orta Asya ile olan ilişkileri artmıştır. ABD’nin 1995’ten itibaren desteklediği “bölgeden çıkarılan petrol ve doğal gazın Türkiye üzerinden uluslararası pazarlara taşınması” politikası Türkiye’nin bölgeye yönelik çıkarlarıyla örtüşmüştür.

Türkiye, 10 Kasım 1991’de Azerbaycan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk devlet olmuştur. Azerbaycan’a bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü korumada ve sahip olduğu tabii kaynakların sunduğu ekonomik potansiyeli etkin bir şekilde hayata geçirme konusunda sürekli olarak destek vermiştir.

Türk Cumhuriyetleri’nden Azerbaycan, 1991’de bağımsızlığını kazanmasının ardından petrol, doğal gaz ve altın gibi varlıklarıyla diğer devletlerin ilgisini çekmiştir. Bu durumdan yararlanan Azerbaycan, başta Batılı ülkeler ve uluslararası güvenlik kuruluşları olmak üzere dış dünya ile ilişkilerini güçlendirmeye, sahip olduğu petrol ve doğal gaz kaynaklarını kullanmaya gayret etmiştir. Türkiye, Azerbaycan enerji piyasasına BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) ve Şahdeniz projeleriyle girmiştir. 2017’de açılış töreni yapılan Bakü-Tiflis-Kars demir yolu projesi Avrupa’yı ve Asya’yı birbirine bağlama hedefiyle başlatılan yeni İpek Yolu girişiminin halkalarından biri olmuştur. Proje ile Çin’den gelen yükün yaklaşık on beş günde Avrupa ülkelerine ulaşması hesaplanmaktadır.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından önce başlayan ve birliğin dağılmasından sonra çatışmaya dönüşen Dağlık Karabağ Sorunu, bir milyon Azerbaycan vatandaşını mülteci durumuna düşürmüş ve Azerbaycan topraklarının %20’si Ermeni işgaline uğramıştır. Türkiye, Dağlık Karabağ ihtilafının çözümü konusunda Azerbaycan’ın yanında yer almıştır. Semerkant, Buhara gibi önemli ve tarihî kentlere sahip olan Özbekistan, yer altı kaynakları açısından da zengindir. Dünyada altın üretiminde sekizinci sırada olmasının yanında kömür, doğal gaz ve petrol gibi kıymetli enerji kaynaklarına sahiptir.

Türkiye Cumhuriyeti, 16 Aralık 1991’de Türkmenistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olmuş; 29 Şubat 1992’de de bu ülke ile diplomatik ilişkiler tesis etmiştir. Türkmenistan’ın tanınması, uluslararası ve bölgesel kuruluşlara katılması, üçüncü ülkelerin ve uluslararası kuruluşların Türkmenistan’a destek ve yardımlarının sağlanması gibi konularda girişimlerde bulunmuştur.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu