Şeyh Sait İsyanı

Misakımillî sınırları içerisinde kalan Musul vilayetinin hangi ülkeye ait olacağı konusu Lozan Barış
Antlaşması’nda çözüme kavuşmamıştı. İngiltere zengin petrol yataklarını barındıran Musul vilayetinin
Türkiye’nin yönetimine girmesini istemiyordu.

Şeyh Sait Ayaklanmasının başlamasında Musul meselesini kendi lehine çözmek isteyen
İngiltere’nin yürüttüğü casusluk faaliyetleri de etkili oldu. İngiltere, halifeliğin kaldırıldığını gündeme
getirerek halkın dinî duygularını ve bölgesel farklılıklarını kullandı. Bu durum ayaklanmanın
çıkmasında etkili oldu.

Şeyh Sait Ayaklanması, 13 Şubat 1925’te Genç ilinin Piran köyünde başladı. İsyan Elazığ, Bitlis ve
Muş’a kadar yayıldı. İsyancılar ilerleyerek kuzeyde Erzurum, güneyde Diyarbakır önlerine kadar
geldiler. Fethi Bey Hükûmeti, isyanı bastıramayınca istifa etti.

Yeni hükûmeti İsmet Paşa kurdu. Ayaklanmanın bastırılması için birçok önlem alındı. Ülkenin
doğusundaki ordu birlikleri takviye edildi. Bölgede sıkıyönetim ilan edildi. Bölgedeki huzur ve güvenliği
sağlamaya yönelik Takririsükûn Kanunu çıkarılması (4 Mart 1925), bunlardan biridir.

Alınan bu önlemler sonucunda ayaklanma 15 Nisan1925’te bastırıldı. Bir kısım üyelerinin
ayaklanmayla ilgisi olduğu iddiasıyla Terakkiperver Cumhuriyet Partisi kapatıldı. İngiltere’nin etkisiyle
Musul, Irak Hükûmeti’ne bırakıldı.