Türk Tarihi

Sahip Şemseddin Cüveyni Kimdir?

Sahip Şemseddin Cüveyni, İsfahanlı Bahaüddin-i Cüveyni’nin oğludur. Biraderi Alaüddin Ata Melik ise Argun Han’ın kâtipliğini yapıp, Hulâğû Han’ın hizmetinde bulunmuş ve Bağdat valiliği yapmış önemli biantaluyar devlet adamıdır.

Şemseddin Cüveyni’nin Moğollara bağlı onların güvenini ve sevgisini kazanmış bir kardeşinin olması onun da devlet kademesinde görevlendirilmesinde etkili olmuştur.

Şemseddin Cüveyni sadece önemli bir siyaset adamı değil aynı zamanda Arap ve Acem dillerinde yazılmış şiirleri olan bir şair, yine ilim ve sanat banisi olan mühim bir tarihi şahsiyettir. 661(1262/1263) senesinde Hülagû Han tarafından İlhanlı Devleti’nin en yüksek mevkii olan Sahib-i divanlığa terfi ettirilmiş ve Ahmet Teküdar’ın vefatına kadar üç hükümdar döneminde aralıksız olarak bu vazifeyi ifa etmeye çalışmıştır. 667 (1268/1269) senesinde çok karışık bir hal almış olan Anadolu işlerini yoluna koymak için İlhanlı Han’ı tarafından maiyetine büyük bir askeri kuvvet verilerek Anadolu’ya gönderildi. Karamanoğlu Mehmed Beyin çıkarmış olduğu geniş çaplı isyan hareketini bastırıp Anadolu’da sükûnu tesis ettikten sonra mali işleri yoluna koyup oğlu Harun’u Anadolu işlerini takip etmesi için kendi yerine vekil olarak bırakarak vazifesine döndü.

Dönemin önemli müelliflerinden olan Aksarâyî, Şemseddin Cüveyni hakkında “Vezirlik sırasında ayağını doğruluk basamağı üzerine tam bir şekilde oturttu. Ülkenin nizamını tamamen adalet kanunu üzerine kurdu.” Diyerek Cüyevni’nin vezirliği sürecinde kısmen de olsa ülkede halkın adilane bir muameleye tabi olduğunu zikreder. Şehzade Argun ve Maed al-Mülk Yezdi’nin her fırsatta Şemseddin Cüveyni ve ailesi aleyhinde yaptıkları faaliyetler neticesinde Abaka Han’ın eski vezirine karşı itimadı kırılmıştı. Abaka Han Şemseddin Cüveyni ve onun atadığı kişilerin denetlenmesi için Maed al-Mülk Yezdi’yi görevlendirmiş ayrıca İlhanlı divanından çıkacak kararların altında yalnız Şemseddin Cüveyni’nin mührünün değil aynı zamanda Maed al-Mülk’ün de mührünün bulunmasına karar vermişti. Cüveyni artık bu dönemde Abaka Han’ın onur kırıcı muamelelerine maruz kalmıştır. Ancak Ahmet Teküdar’ın İlhanlı tahtına oturmasıyla eski nüfuzunu yeniden elde etmiş ve bu dönemde Maed al-Mülk’ün azl ve idam edilmesiyle de İlhanlı ülkesinde handan sonra en yetkili kişi olarak kalmıştır.

Sahip Şemseddin Cüveyni Kimdir?
Sahip Şemseddin Cüveyni Kimdir?

Ahmet Teküdar’la girdiği taht mücadelesini kazanan Argun Han’ın İlhanlı tahtına oturmasıyla Şemseddin Cüveyni için işler yeniden tersine dönmeye başlamıştır. Şemseddin Cüveyni Argun Han’ın tahta çıkmasıyla kendisi için sıkıntılı günlerin başlayacağını anlamış bunun için İsfahan’a kaçmıştı. Zira eski hasmı Argun’un tahta çıkması kendisi için büyük bir felaket olmuştur. Nitekim Argun Han’ın ilk icraatlarından biri 1284 yılında Şemseddin Cüveyni ve ailesini feci bir şekilde öldürmek olmuştur. Bu dirayetli vezir Sivas’ta Çifte Minareli Medrese gibi bir şaheseri yaptırarak Anadolu’nun bayındır hale gelmesinde katkıda bulunmuştur.

Şemseddin Cüveyni ve ailesi takip ettikleri İslam siyaseti ve yaptırdıkları hayır kurumlarıyla halkın büyük bir kısmının sempatisini kazanmıştır. Şemseddin ve ailesi dönemin hükümdarları gibi debdebeli bir hayat sürmüşlerdir. Özellikle Şemsedin’in uzun yıllar süren memuriyet hayatında büyük servet sahibi olduğu bunu da arazi ve emlak gibi gelir getirecek yerlere yatırdığı bilinmektedir. Geyhatu dönemindeki tutulan mali kayıtlara göre ondan alınarak hükümdarın hassa emlakına ilave olunan arazi ve emlakın senelik varidatı 10.000 dinar tutuyordu. Şemseddin Cüveyni ve ailesinin bu kadar servete sahip olması çevrede hırs ve haset duyguları uyandırarak birçok düşmanlar peyda edeceği pek tabii idi. Bütün bunlara rağmen Şemseddin Cüveyni’nin uzun süre mevki ve nüfuzunu muhafaza etmesi onun ince bir zekâya sahip olduğunun göstergesidir.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu