Osmanlı’da Nüfuz Mücadelesi ve Demiryolu Savaşları
Avrupa devletleri Osmanlı topraklarında
nüfuz bölgeleri kurmak ve daha sonra da bu
bölgeleri sömürge imparatorluklarına
katmak amacıyla Osmanlı’da demiryolu
yapımına önem verdiler. Avusturya
Balkanlarda, Rusya doğuda, Fransa,
Suriye ve civarında demiryolu yaparak
önce iktisadi sonra siyasi bakımdan
bölgeleri ele geçirmek amacındaydılar
Almanya ise Berlin-Bağdat hattı ile Anadolu
ve Irak’ı bir Alman kolonisi hâline getirmek
istiyordu.
Almanya’nın doğuya doğru genişlemesine
İngiltere’nin bütün gücüyle karşı
çıkacağı açıktı. Orta Doğu petrolünü, Mısır
ve Hindistan’ı tehdit eden bir genişlemeye
müsaade edemezdi. İttihat ve Terakki’nin
güç kazandığı II. Meşrutiyet’in ilanından sonraki dönemde geleneksel İngiliz dostluğunun yerini
Almanya ve Avusturya’ya duyulan dostluk aldı.
Osmanlı Almanya yakınlaşması ile Alman sermayesi
Osmanlı ülkesine akmaya başladı. Almanya, devlete
sağladığı mali hizmetler karşılığında Anadolu’da
demiryolu imtiyazları elde etti. 1889’da Anadolu
Osmanlı şömendöfer kumpanyası kuruldu. Üç yıl
sonra da Haydarpaşa-İzmit hattı Ankara’ya bağlandı.
1896 da Eskişehir-Konya demiryolu tamamlandı. Şirket
daha sonra Konya-Basra Körfezi demiryolu imtiyazını
da elde etti. Düşünülen hat Toroslar’ı aşıp Adana’ya
inecek, oradan doğuya dönerek Fırat’ı aşıp Musul
üzerinden Bağdat’a ve nihayet Basra’ya ulaşacaktı.
Osmanlı Devleti’nin Almanya ile iyi yönde gelişen
ilişkileri ithalat yaptığı ülkelerin oranlarını da değiştirdi.
İngiltere’nin ikiyüzlü politikasına duyulan tepki
uluslararası ticarete de yansıdı. Bundan sonra İngiltere
ve Fransa’dan yapılan ithalat azalırken Almanya ve
Avusturya’nın Osmanlı’ya daha fazla mal sattığı
görüldü.
Osmanlı Devleti’nin 1878 yılı ile 1910 yılında değişen
aşağıdaki ithalat tablosu bu durumu net bir şekilde
ortaya koymaktadır.
