Orta Asya Uygarlığı

Orta Asya’da yapılan kazılarda Anav, Afanesyevo, Andronova, Karasuk, Abakan, Tagar kültürleri ortaya çıkarılmıştır. Tarihi MÖ 5000 yıllarına kadar uzanan bu kültürler Orta Asya’da kurulan Türk devletlerini birçok yönden etkilemiştir.

ANAV KÜLTÜRÜ (MÖ 4500 – MÖ 1000)

Batı Türkistan’da Aşkabat yakınlarında yapılan kazılarda ortaya çıkarılmış en eski kültürdür. Yerleşik hayat yaşanan bu kültür merkezinde tarım, dokumacılık gelişmiş, topraktan ve bakırdan eşyalar yapılmıştır.

AFANESYEVO KÜLTÜRÜ (MÖ 3000 – MÖ 1700)

Altay – Sayan dağlarının kuzey batısında yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Türklerin en eski kültürüdür. Bu kültür merkezinde taş, kemik ve bakırdan yapılmış eşyalar bulunmuştur.

ANDRONOVA KÜLTÜRÜ (MÖ 1700- MÖ 1200)

Hazar Denizi’nin kuzeydoğusundan Ural Dağları’na kadar uzanan bölgede en geniş yayılma alanına sahip kültürdür. Tunçtan ve altından yapılmış eşyalar ilk defa bu kültür bölgesinde bulunmuştur.

KARASUK KÜLTÜRÜ (MÖ 1200 – MÖ 700)

Yenisey lrmağı’nın bir kolu olan Karasuk Nehri kenarında oluşturulmuştur. Orta Asya uygarlığında demir ilk kez bu
kültürde işlenmiştir.

TAGAR KÜLTÜRÜ (MÖ 700 – MÖ 100)

En gelişmiş Orta Asya kültürüdür. Abakan bölgesinde yapılan kazılarda Tagar kültürüne ait ok uçları, iğne, bilezik, küpe, tarak vb. eşyalar bulunmuştur.

İSKİTLER

İskitler, MÖ Vll ile MÖ Il. yüzyıllar arasında Orta Asya ve Karadeniz’in kuzeyinde önemli bir uygarlık kurmuşlardır. Bu bölgelerde yapılan kazılarda ortaya çıkarılan kalıntılar İskitlerin, Türk kökenli olduklarını ortaya koymuştur.

İskitler  Anadolu’ya ilk akın yapan Türk topluluğudur. Kafkaslar üzerinden Anadolu’ya giren İskitler Anadolu’nun doğusunu hakimiyet altına aldılar. Savaşçı bir topluluk olan İskitler, Kafkasya üzerinden Anadolu’ya seferler yapan Medlerle birleşerek Urartu Devleti’ni yıkmış, Suriye’yi geçerek Mısır’a kadar ilerlemişlerdir.
İskit – Pers savaşları İskitlerin Alp Er Tunga, İranlıların da Şehname destanlarına konu olmuştur. Konargöçer bir yaşam tarzını benimseyen İskitler çadır şekline getirilmiş arabalar içinde yaşamış, hayvancılıkla uğraşmışlardır.

Altın, gümüş işçiliğinde usta olan İskitler, bozkırların kuyumcuları olarak tanımlanmışlardır. Bozkır hayvan üslubunu yansıtan eşyaları altın ve gümüşle işlemişlerdir. Eşyalarında at, geyik, kuş motifleri ağırlıktadır. Bu durum İskit sanatında, hayvan üslubunun önemli yer tuttuğunu gösterir. İskitler Gök Tanrı dinine inanmışlardır.