Mudanya Ateşkes Görüşmeleri ve Anlaşmanın İmzalanması (3 – 11 Ekim 1922)
26 Ağustosta başlayan Büyük Taarruz’la Batı Anadolu’nun Yunan işgalinden kurtulmasından sonra
sıra Boğazlar ve Doğu Trakya’nın kurtarılmasına gelmişti. Mustafa Kemal’in deyimiyle: “Biz Rumeli’de millî sınırlarımıza dek Doğu Trakya’yı baştan başa almadıkça savaştan
vazgeçemezdik.” Bu bölgeler İngilizlerin işgalindeydi ve İngilizler buraları boşaltmak istemiyordu.
Türk ordusunun yönünü kuzeye çevirerek Çanakkale’ye yönelmesi üzerine İngilizlerle savaş durumu
oluştu. Fransa ve İtalya’nın İngiltere Hükûmeti’ne uyguladığı baskılar ve Rusya’nın savaş devam
ederse Türklerin yanında yer alacağını ilan etmesi üzerine İtilaf Devletleri TBMM Hükûmeti’ne ateşkes
teklifinde bulundular. Mustafa Kemal Nutuk’ta bundan sonraki gelişmeleri şöyle açıklamıştır:
“29 Eylül 1922 günü verdiğim kısa bir cevapla, Mudanya Konferansı’nı kabul ettiğimi
bildirdim. Ama Meriç Irmağı’na dek Trakya’nın hemen bize geri verilmesini istedim. 3 Ekimde
toplanmanın uygun olacağını söyledim. Mudanya Konferansı’na başkomutanlık adına olağanüstü
yetki ile Batı Cephesi Orduları Komutanı İsmet Paşa’yı delege atadığımı bildirdim.”
Mudanya’da İsmet Paşa’nın başkanlığı altında İngiltere delegesi General Harrington (Harington),
Fransa delegesi General Charpy (Şarpi), İtalya delegesi General Monbelli (Monbeli)’nin katıldıkları
konferans toplandı. Yunan Hükûmeti’ni Mudanya Görüşmelerinde İngiltere temsil etti. Çünkü
Yunanistan delegesi General Mazarakis konferans sonuna kadar kendisini Mudanya’ya getiren
gemide bekleyerek kıyıya çıkmadı. Bir hafta süren tartışmalı görüşmelerden sonra 11 Ekimde
Mudanya Ateşkes Anlaşması imzalandı.
Mudanya Ateşkes Anlaşması’nın Önemli Maddeleri (11 Ekim 1922)
– Ateşkes 14/15 Ekim gecesi yürürlüğe girecek,
– Yunanlılar 15 gün içerisinde Meriç Nehri sınır olmak üzere Doğu Trakya’yı boşaltacak,
– Boşaltmanın tamamlanmasından sonra 30 gün içinde Doğu Trakya İtilaf Devletlerince TBMM Hükûmeti’ne
devredilecek,
– Yunanlıların boşalttığı bölgeye güvenliği sağlamak için 8 bin kişiyi aşmayan Türk jandarma birliği gönderilecek,
– İstanbul ve Boğazlar TBMM Hükûmeti’ne bırakılacak ancak İtilaf kuvvetleri barış antlaşması imzalanana
kadar İstanbul’da kalabileceklerdir.
Mudanya Ateşkes Anlaşması’nın imzalanmasında sonra Refet Bele Doğu Trakya’yı teslim almakla
görevlendirildi. TBMM Hükûmeti temsilcisi olarak “Trakya Yüksek Komiseri” sıfatıyla coşkun gösteriler
arasında İstanbul’a girdi (19 Ekim 1922).
Mudanya Ateşkes Anlaşması askerî başarıların ardından kazanılmış siyasi bir zaferdir. Bu anlaşma
ile İstanbul ve Boğazların yönetiminin TBMM’ye bırakılması Osmanlı Devleti’nin sona erdiğinin ve
bunun da İtilaf Devletleri tarafından kabul edildiğinin göstergesidir.
