Sanat Tarihi

Kalkolitik Çağ’da Anadolu

Madenî aletlerin yanı sıra taş aletlerin kullanılmaya devam edilmesinden dolayı bu döneme taş ve maden devri anlamına gelen Kalkolitik Çağ denilmektedir.

Kalkolitik Çağ insanlarının yaşamında tarım, avcılığa oranla daha ön plandadır. Geçmiş çağların tüketici insanını simgeleyen av etkinliğinden giderek kurtulan insan toplulukları, gereksinimlerini kendi ürettikleriyle karşılamaya başlamıştır.

İnsanların yaşamlarındaki bu değişiklik, onların sanatlarını da etkilemiştir. Avcılığa olan ilginin azalması sonucu duvarlara yapılan avcılıkla ilgili resimlerin yerini boyalı çanak çömlek ile bereketi sembolize eden kadın heykelciklerinin yapımı almıştır.

sanduka-bicimli-mezar
Arslantepe Höyüğü’nde bulunan sanduka biçimli mezardan bir görünüm. Malatya

Kalkolitik Çağ’da Anadolu’da ölü gömme gelenekleri de değişmeye başlamıştır. Ölüler genellikle yerleşim yerleri dışına toprak, küp ya da taş sanduka biçimli mezarlara gömülmüş, yanlarına ölü hediyesi olarak çanak çömlek, süs eşyası ve silahlar bırakılmıştır.

Kalkolitik Çağ mimarisinde evler dikdörtgen planlı ve genellikle tek odalıdır. Bu yapı planı, daha sonra Batı Anadolu ve Ege kıyılarında kullanılan megaron adı verilen yapı tipinin temelini oluşturmuştur. Yunan tapınakları da megaronların planları örnek alınarak yapılmıştır. Yapı malzemesi taş temel üzerine kerpiçtir. Düz damlı evlerin odalarında ocaklar ve tahıl depolamaya yarayan ambarlar bulunur.

 

 

 

 

 

degirmentepe-kazi-alani
Değirmentepe kazı alanının havadan çekilmiş bir fotoğrafı, Malatya

Malatya Değirmentepe: Höyük, Malatya’nın 24 km kuzeydoğusunda yer alır. Burada yapılan kazılarda taş temelli, kerpiç duvarlı, dikdörtgen planlı evler ortaya çıkarılmıştır. Evlerde bulunan çanak çömleklerin bazıları çark bazıları da el yapımıdır.

Toprak, hayvan kemikleri ve bitki kalıntıları analizleri, Değirmentepe’de yoğun bir arpa-buğday tarımının yapıldığını; koyun, keçi, sığır ve atın evcilleştirilmiş olduğunu göstermektedir.

Değirmentepe’de bakır filizleri, ergitme fırını, bakır parçaları bulunmuştur. Bu parçalar sayesinde Değirmentepe’de bakır ya da bakır alet üretiminin yoğun biçimde gerçekleştirildiği anlaşılır. Değirmentepe’de bulunan taştan damgalı mühürler, mühür baskılı kaplar, söz konusu çağda buranın ufak çaplı bir ticaret merkezi olduğunu, gelişmiş bir toplumsal yaşamın varlığını ve egemen sosyal sınıfların belirmeye başladığını ortaya koymuştur.

Mersin Yumuk Tepe: Mersin Yumuk Tepe Höyüğü’nün Anadolu madenciliğinde önemli bir yeri vardır. Höyükte yapılan kazılarda otuz üç tabakaya rastlanmıştır. MÖ 5 000-4 900 yıllarına tarihlenen altıncı tabakada birçok madenî alet bulunmuştur. Bakırdan yapıldığı anlaşılan bu aletler içinde keskiler, baltalar, iğneler dikkat çeker. Bu aletler önce dökme tekniği ile yapılmış, daha sonra çekiçle dövülerek kullanışlı hâle getirilmiştir. Bu gelişmeler, madenciliğin günümüzden 7 000 yıl önce Anadolu’da günlük yaşama girdiğini göstermektedir. Ayrıca burada ince, renkli, geometrik desenli birçok çanak çömlek de bulunmuştur.

boya-bezekli-kap
Hacılar’da (Burdur) bulunmuş boya bezekli kaplara bir örnek, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara

Hacılar: Neolitik Çağ’ın önemli bir yerleşim merkezi olan Hacılar’ın beşinci katında Kalkolitik Çağ buluntularına da rastlanmıştır. Burada yapılan kazılarda perdahlı, tek renkli çanak çömleklerin yanı sıra zengin bezeklere sahip birçok boyalı çanak çömlek bulunmuştur. Pişmiş topraktan yapılan ana tanrıça heykelleri şematiktir.

 

 

 

 

kalkolitik-cag-canak-comlek
Can Hasan’da (Karaman) bulunmuş Kalkolitik Çağ çanak çömleklerine bir örnek, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara

Can Hasan: Karaman ili yakınlarında bulunan Can Hasan’daki evler, kare ve dikdörtgen planlı olup
duvarları kalındır. Bazıları iki katlı olan Can Hasan evlerinin duvarlarında geometrik süslemeler dikkat çekmektedir. Can Hasan’da tanrıça heykelcikleri yapma geleneği de sürdürülmüştür. Yapılan kazılarda hamuru ince, renkli, geometrik bezeli birçok çanak çömlek ortaya çıkarılmıştır (Fotoğraf 2.18). Aynı çanak çömlek türüne Yumuk Tepe (Mersin) kazılarında da
rastlanmıştır. Benzerlik o denli büyüktür ki bu çanak çömleklerin ticari ilişkiler sonucu bölgeye geldiği düşünülmektedir.

 

Alişar: Yozgat’ın 45 km güneydoğusundadır. Höyükte Kalkolitik Çağ’dan Frigler zamanına kadar uzanan yerleşme katları tespit edilmiştir. Kalkolitik Dönem kültür katında evler dikdörtgen planlı, tek odalı ve kerpiçtendir. Döşeme altlarında, doğrudan çukurlara ya da taş veya ahşap sandukalara gömülü iskeletlere rastlanmıştır.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu