Türk Tarihi

İlk Türk-İslam Devletlerinde Hukuk Anlayışı

Türk-İslam devletlerinde de ilk
Türk devletlerinde olduğu gibi adaleti
devletin temeli sayan bir hukuk anlayışı
hâkimdi. Bu anlayışta kanun gücü, her
şeyin üzerinde tutulmaktaydı. Ayrıca
doğru kanunlar yapmak ve onu
adaletle uygulamak ve haksızlık
yapan kim olursa olsun, eşit
muameleyi terk etmeme
anlayışı esastı.

Türklerin İslamiyeti kabul etmeleriyle hukuk sistemlerinde de değişiklikler
olmuştur. Toplum ve devlet hayatında etkili olan törenin yanında şeri hukuk da
uygulanmaya başlamıştır. Şeri hukuk, İslam hukuku kaynaklarına (Kur’an,
sünnet, icma, kıyas) dayanan ortak görüşlerden oluşmuş olup devlet
yönetiminde ve sosyal hayatta etkisini göstermiştir.

Diğer taraftan Türk-İslam
devletlerinde, fethedilen topraklardaki yerel halkın örf ve adetleri de dikkate
alınarak şeri hükümlere aykırı olmamak üzere yeni kanunlar yapılması örfi
hukukun gelişmesini sağlamıştır. Devlet başkanları kamu zarureti ve
geleneklere uyma düşüncesi ile şeri hükümlerin karşı çıkmadığı konularda,
kanun çıkarma yetkisini kazanmıştır. Örneğin Melikşah Döneminde büyük
hukukçulardan oluşan bir heyet toplanarak medeni hukuka ait tartışmalı
konular hakkında açık ve kesin hükümleri olan kanunlar yapmış, bu kanunlar ülke genelinde
uygulanmıştır.
Türk-İslam hukukunda Karahanlılarla başlayan bu geçiş dönemi Selçuklularla en gelişmiş hâline ulaşmıştır.

Cengiz Han, Orta Asya Moğol ve Türk kavimlerini egemenliği altına alarak
1206’da cihan imparatorluğu kurmuştur. Onun zamanında, Moğolların hukuk
ve askerlik işlerini düzenlemek amacıyla Uygurca yazılan ve kaynağını Türk
töresinden alan Cengiz Yasası oluşturulmuştur. Bu yasalara “Yasaname-i
Büzürg”
adı verilmiştir. Daha sonra yasalar Cengiz’in Müslüman halefleri
tarafından yazılan kanunlarla geliştirilmiştir. Hükümdarın sadece kendi iradesi
ile koyduğu kanunlar, İlhanlılardan sonra gerek Osmanlılar gerekse Doğu
Anadolu ve İran’da kurulmuş olan Türkmen devletlerinde yasa veya
yasakname adı altında toplanmıştır.  

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu