İkta Sistemi Nedir? Ne Demektir?

İkta Sistemi Konusuna Giriş

Yazının amacı ikta sistemi nedir, ikta sistemini ilk uygulayan devletler, Türklerde ikta sistemi ve İslam coğrafyasında ikta sisteminin uygulanması hakkında bilgi edinmektir. İkta sistemi hakkındaki bilgilerinizi bu yazıya yorum yazarak bizimle paylaşabilirsiniz. Yorum Yap

İkta Sisteminin Ortaya Çıkışı

Türk-İslam devletlerinde iktisadi hayatın en önemli kurumlarından biri de ilk kez Hz. Ömer devrinde uygulanan ikta sistemidir. Fethedilen yerlerin askerlerin mülkü sayılması, orduyu ve maliyeyi sarsacak bir gelişmeydi. Hz. Ömer’in arazileri eski sahiplerine bırakarak bunların ödediği vergileri hazine hesabına tahsil edip askerlerin maaşlarına tahsis etmesi sonucunda ikta sistemi ortaya çıktı. Emevi ve Abbasilerde uygulanan bu sistem daha sonra Selçuklular tarafından geliştirilmiştir.

Selçuklularda İkta Sistemi

Selçuklular Orta Asya’dan gelen Oğuz Türklerine yer bulmak, onlardan askeri kuvvetler oluşturmak, memleketi ve çiftçileri korumak amacıyla ikta sistemini uygulamışlardır. Uygulamada merkez tahsildar göndermiyor, vergiler bizzat ikta sahiplerinin kendileri (kumandan ve askerler) tarafından maaşlarına karşılık olarak toplanıyordu. Maaşlardan fazla olan gelirler ise senelik maktu bir vergi olarak devlete intikal ediyordu.

İktalar özel mülkiyet olmadığından bunların hibe, vakıf ve satışına müsaade edilmezdi. Bununla beraber toprak babadan oğula geçmekteydi. Bu durum daha çok küçük iktalarda söz konusuydu. Devlet, feodal yapılanmayı önlemek için büyük iktalarda bu duruma izin vermiyordu. İkta sahipleri halktan kanunlarla tespit edilen vergiden başka talepte bulunamazlardı.

Türkiye Selçuklu Devleti bu sistemi Anadolu’da küçük iktalar şeklinde uygulamıştı. Zamanla miri toprakların vakıf veya nüfuzlu kimselerce geniş malikaneler haline getirilmesi, Moğol istilası, iç çatışmalarda sultanların taraftar kazanmak için ikta topraklarını bazı kimselere özel mülk olarak dağıtması, sistemin zayıflamasına neden olmuştur. Bütün bunlara rağmen ikta sistemi yine de beylikler tarafından muhafaza edilmiş, Osmanlı Devleti tarafından devralınarak geliştirilmiş ve tımar sistemi oluşmuştur. Bu sistem ayrıca Musul atabeyleri vasıtası ile Mısır’a geçmiş, Eyyubi ve Memluk devletlerinde uygulanmış ve hatta Hindistan’a kadar yayılmıştır.

İkta Sistemi Hakkındaki Sorular ve Cevapları

Soru: İlk İkta Sistemini kim kurdu? İkta Sistemini İlk Uygulayan Kimlerdir?

Cevap: Hititler

Soru: İslam Devletlerinde İlk İkta Sistemi Kim Tarafından Kurulmuştur?

Cevap: Hz. Ömer

Soru: İkta Sistemi İlk Kez Hangi Devletler Tarafından Oluşturulmuştur?

Cevap: Hititler, Emeviler, Abbasiler ve Selçuklular

Soru: İkta Sistemini Uygulayan İlk Türk Devleti Hangisidir?

Cevap: Karahanlılar

Soru: Osmanlı Devletinde İkta Sistemi Kullanılmış mı?

Cevap: Osmanlı devleti İkta Sistemini geliştirerek Tımar sistemini kurmuş ve bu sistemi kullanmıştır.

Soru: Selçuklularda İkta Sistemi Kurucusu Kimdir?

Cevap: Nizam’ül-Mülk