İslam ve Diğer Dinler Tarihi

Hz. Osman Dönemi (644-656)

Hz. Osman’ın on iki yıllık halifeliğinin ilk yarısında genellikle huzur, sükûnet, birlik ve beraberlik hâkimdi. Önceki halifeler döneminde başlamış olan fetihlere devam edildi.

Müslümanlar, Suriye ve Mısır’ın fethiyle birlikte Akdeniz kıyılarına ulaşmışlardı. Hz. Osman Dönemi’nde bir donanma hazırlanarak denizlerde de fetihlere başlandı. 649 yılında Kıbrıs’a, 652’de Sicilya Adası’na ve 653-54 yıllarında ikinci defa Kıbrıs’a akınlar düzenlendi.

Bizans İmparatoru II. Kostantin, Kuzey Afrika’daki Müslüman hâkimiyetine son vermek üzere büyük bir donanma hazırlattı. Abdullah bin Sa’d komutasındaki Müslüman kuvvetlerı Finike açıklarında Zatu’s-Savarı Savaşı’nda bu donanmayı tamamen yok etti. II. Kostantin ancak yaralı olarak kurtulabildi.

Hz. Osman zamanında İslam orduları, doğuda Türkistan’a kadar ilerledi. Kuzeyde Anadolu ve Dağıstan’a, batıda Atlas Okyanusu’na ulaştı. Ayrıca Afrika’nın kuzeyi de tamamen Müslümanların hâkimiyetine geçti.11 Ancak Hz. Osman’ın halifeliğinin ikinci yarısında, 650 yılından itibaren Müslümanlar arasında küçük çaplı sürtüşmeler baş gösterdi.

Kûfe, Basra, Şam ve Mısır gibi önemli merkezlerde ve hatta başkent Medine’de iktidara karşı kişi ve gruplar ortaya çıkmaya başladı. O, valiliklere genellikle yakın akrabalarını ve Beni Ümeyye’ye yakınlığıyla bilinen kişileri tayin ediyordu. Bu uygulamalar sahabeler tarafından hoş karşılanmadı. Yine akrabalarına bağışlarda bulunması da eleştirilere sebep oldu.

Hz. Osman, uygulamalarını eleştiren sahabelere karşı bazen sert de davrandı. Hatta bazılarını sürgüne gönderdi. Bu sahabilerin önde gelenlerinden Ebu Zer, Suriye’de Muaviye’yi bir kısım harcama ve tasarrufları sebebiyle tenkit ediyordu. Onun bu görüşleri, özellikle fakir halk ile yönetim karşıtı kimseler arasında ilgi görüyordu. Bu durum iktidar ile zenginler aleyhine bir hareketin başlamasına neden oldu. Ebu Zer’le Şam Valisi Muaviye’nin arası açılınca Muaviye durumu Hz. Osman’a bildirdi. Sonunda Ebu Zer, Medine yakınlarında Rebeze’de zorunlu ikamete tabi tutuldu.

İslam’ın farklı bölgelere yayılması, Kur’an’ın çoğaltılmasını zorunlu hâle getirdi. Çoğaltılan Kur’an nüshalarının vilayetlere gönderilmesi Müslümanların çoğunluğu tarafından olumlu karşılandı. Hz. Osman, vilayetlerden Medine’ye gelen çeşitli grupları toplayarak kendisine yapılan suçlamalara karşı şu cevapları vermiştir:

  • Kur’an’ı ana nüshadan çoğaltıp geri kalanları yaktırması konusunda, Kur’an’ın Allah katından geldiği gerçeğini dikkate alarak hareket ettiğini beyan etti.
  • Hz. Osman, Mekke’den Taif’e sürülen Hakem bin Ebu’l As’ın geri dönmesine kendisinin değil, Hz. Peygamber’in izin verdiğini söyledi.
  • Vali tayin ettiği kimselerin bu işe ehil olduklarını belirten Hz. Osman, kendisini Hz. Peygamber’in Üsame’yi ordu komutanı tayin ettiği zaman ona yapılan itirazları hatırlatarak savundu.

Görünen ve dile getirilen bu gerekçeler yanında, Hz. Osman’a karşı isyanın oluşmasında başka sebepler de göze çarpmaktadır. Bu konuda, fetihlerin yavaşlaması, sahabe neslinin azalması ve merkezden uzaklaşmaları, sahabelere bakış açısının değişmesi, yeni fethedilen bölgelerde İslam’ın tam olarak sindirilememesi, asabiyet ve kabile taassubunun yeniden ön plana çıkması gibi hususlar zikredilebilir.

656 yılının nisan ayında Mısır, Kûfe ve Basralılardan oluşan muhalif gruplar, hac gerekçesiyle yola çıktılar. Bunlar halifenin görevden uzaklaştırılmasını istiyorlardı. Hz. Ali, Mısır’dan gelen asilerle konuştu. Bu görüşmelerden sonra görevden alınan Mısır valisinin yerine Hz. Ebu Bekir’in oğlu Muhammed vali tayin edildi.

Medine’den ayrılan isyancı gruplar, çok geçmeden kendilerinin öldürülmesini emreden bir mektup ele geçirdikleri gerekçesiyle geri döndüler. Mektup, halifenin mührünü taşıyordu. Fakat Hz. Osman, mektuptan haberi olmadığını söyledi.

Sonunda mektubun, halifenin haberi olmadan, onun ağzından katibi Mervan tarafından yazıldığı iddiası ön plana çıktı. Bunun üzerine isyancılar halifeden Mervan’ı kendilerine teslim etmesini istediler. Talepleri kabul edilmeyince halifenin evini kuşattılar. Bir grup isyancı içeri girerek Hz. Osman’ı şehit etti.

İlgili Makaleler

Bir Yorum

  1. Teşekürler bana çok yardımcı oldunuz .Tarih performans ödevimden yüksek alacağımı düşünüyürum

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu