Tarih Bilimi

Epigrafi Bilimi (Yazıt Bilimi)

Epigrafi, dilimize yazıtbilim ( yazıt bilimi ) diye çevirebileceğimiz, anıtlar üzerindeki kitabeleri ve yazıları inceleyen Yunan veya Latin dillerinden biri (veya her ikisi) ile yazılan yazılarla (sikkeler hariç) uğraşan bilim dalıdır. Yazıt kelimesinin Türkçe manası; Bir kimse veya bir olayın anısını yaşatmak için bir şey üzerine kazılan yazı, kitabedir.

Bu makalede Epigrafi tanımı ve anlamı, epigrafi biliminin özellikleri ve epigrafinin çalışma alanı üzerine bir çok konuya değinilmiş ayrıca epigrafi nedir, epigrafinin anlamı nedir ve epigrafi neyi inceler gibi sorulara cevap aradık.

Yazıtbilimin coğrafi sınırı, eski Yunanlıların ayak bastıkları her bölgeyi, zaman sınırı da yazının Doğu’dan alınışından Bizans devri sonuna kadar olan süreyi içerir. Bu nedenle eski Yunanlıların tüm yaşantılarına tanık olmuş olan Anadolu, epigrafi bilimi için vazgeçilmez bir çalışma alanıdır.

Epigrafik, ise Epigrafi ile ilgili olan demektir ve Türkçe karşılığı Yazıtbilimsel‘dir.

Epigrafi bilimi; Filoloji ve paleografi bilimleri ile iş birliği içerisinde çalışır. Anıtlar üzerindeki kitabeler ait olduğu dönem hakkında önemli bilgiler verir. Örneğin; Asur ve Urartu hükümdarları saltanatları boyunca kazandıkları zaferleri ve yaptıkları işleri kronolojik olarak kitabeleştirmişlerdir. Bu kitabeler üzerinde yapılan çalışmalar birer epigrafi örneğidir.

Orhun Kitabesi
Orhun Kitabesi

Kök Türkler zamanında oluşturulan Orhun Kitabeleri’nde ise devletin siyasi, sosyal yapısı hakkında birtakım bilgiler verilmiştir. Tarih bilimi, kitabelerdeki bu bilgilerin anlaşılması ve okunmasında epigrafi biliminden yararlanır. Epigrafi yani yazıt bilimi ile ilgilenen kişilere epigrafist veya yazıt bilimci denilir. Epigrafya çalışmalarını Filoloji bilimi ve paleografya bilimi ile paralel yürütülür.

Kitabeler bilimidir, yazıt bilimi olarak da tanımlanır. Anıt mezar taşları ve kitabeler üzerine yazılan yazıları inceler. Kitabeler süslü yazılar olduğu için bunlar üzerindeki yazıların okunması uzmanlık gerektirir. Genellikle paleografya uzmanları kitabeler konusunda uzmanlaşarak, epigrafya uzmanı haline gelirler. Kitabeleri okumak oldukça zor da olabilir. Bazı kitabeleri okumayı Abdülbaki Gölpınarlı başarmıştır.

Taş Üzerine Oyma El Yazısı
Taş Üzerine Oyma El Yazısı

Epigrafi bilimi, dayanıklı maddeler üzerindeki yazıları incelerken paleografi dayanıksız maddeler üzerindeki yazılar inceler, bu bakımda epigrafi ile paleografi bilimleri birbirinden ayrılır. Epigrafi yani yazıt bilimi tarih bilimine yardımcı bilim dallarından birisidir.

Epigrafide Araştırma ve Değerlendirme

Ülkemiz için henüz çok yeni olan Epigrafi çalışmalarının çok gerilere giden bir geçmişi vardır. Örneğin, tarihçi Herodotos, Thebai’de kopya ettiği bazı adak yazıtlarından hareketle, yazının Fenike kökenli oluşu ve İonia’nın buna katkıları üzerinden yorum yaparken, bilimsel tarihçiliğin babası sayılan Thukydides de sık sık yazıtlardan yararlanma yoluna gitmiştir.

Öte yandan, İ.Ö. III. yüzyılda yaşayan Philokhoros adında birinin, Attika’da bulduğu epigramları bir araya getiren bir koleksiyon aynı yüzyılda yaşayan Krateros adında bir başkasının ise yasaları (dekretleri) içeren benzeri bir çalışma hazırladıkları ve İ.Ö. II. yüzyılda yaşadığı bilinen Polemon adında bir İlion’lunun yazıtlara karşı olan aşırı merakından dolayı “yazıt düşkünü” lakabı ile tanındığı görülmektedir. Sonraları, uzun bir aradan ve XV, XVII ve XVIII. yüzyıllardaki bazı bireysel çalışmalardan sonra, Yazıtbilimde modern yöntemlerle araştırma ve değerlendirme dönemi XVIII. yüzyıldaki Corpus Inscriptionum Graecarum adlı çalışma ile başlamıştır.

Ülkemizde Epigrafi

Ülkemizde, klasik diller ve kültürler üzerinde çok değerli çalışmaların yapıldığı ve birçok önemli klasik eserin dilimize kazandırılmış olduğu bir gerçektir. Ancak, ilkçağ tarihi, klasik filoloji ve klasik arkeoloji ile çok sıkı bir ilişki içinde bulunan epigrafi alanında yapılmış çalışmaların sayısı oldukça azdır.

Gerek Klasik Filoloji eğitimi veren iki kurumun mevcut oluşu ve gerekse ülkemizin hayranlık uyandıran tarihsel zenginliği bu çalışmalar için uygun bir ortam yaratmaktadır. Yine de, son yıllarda ortaya çıkan birkaç yerli epigrafistimizin ortaya koydukları değerli çalışmalar bizleri bu konuda hayli umutlandırmaktadır.

Kaynak: The Study of Greek Inscriptions (Cambridge 1967)

Ayrıca bakınız:

Yazıtbilimde kullanılan özel işaret ve semboller hakkında bilgi edinmek için Epigrafide Kullanılan Özel İşaret ve Semboller konulu sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu