Türk Tarihi

Coğrafi Keşifler ve Kapitülasyonların Osmanlı Ekonomisine Etkisi

Osmanlı Devleti ticarete büyük önem vermiş ve ticareti geliştirmek amacıyla çeşitli tedbirler almıştır. 14 ve 15. yüzyıllarda Doğu Akdeniz ticaretini ellerinde tutan Ceneviz, Venedik ve Floransa gibi Avrupa ülkelerinin gemilerine ve tüccarlarına verilen bazı imtiyazlar, ticareti kolaylaştırmak amacıyla alınan tedbirler arasında yer almıştır.

Osmanlı Devleti XVI. yüzyıldan itibaren coğrafî keşiflerin olumsuz etkilerini azaltmak, Avrupalı tüccarları Doğu Akdeniz’e çekmek ve siyasal dostluklar kurmak amacıyla, önce Fransa’ya daha sonra da İngiltere ve Hollanda gibi diğer Avrupa ülkelerine de kapitülasyonlar (ayrıcalık) tanımıştır.

Coğrafi keşiflerle birlikte sömürgecilik faaliyetleri hız kazanmıştır. Başta Portekiz, İspanya, Hollanda ve İngiltere gibi Avrupa ülkeleri dünyanın çeşitli coğrafyalarında sömürge amaçlı koloniler kurarak o bölgelerin yeraltı ve yerüstü zenginliklerini kendi ülkelerine aktarmışlardır. Sömürgecilik, sanayi inkılâbı ile ayrı bir ivme kazanmış İngiltere bu dönemde büyük sömürge bölgeleri oluşturmuştur. Sömürgecilik faaliyetleri sonucunda zenginleşen Avrupa ekonomisi karşısında Osmanlı Devleti zayıf kalmıştır.

Osmanlı Devleti’nin Avrupalı devletlere verdiği kapitülasyonlar ilk dönemler için ticaretin canlanmasına, rekabet ortamının oluşmasına ve Osmanlı’nın ekonomik ilkelerinden olan iaşe ilkesi gereği piyasada yeteri kadar malın bulundurulmasına katkı sağlamıştır. Osmanlı Devleti’nin başlangıçta ticareti canlandırmak için verdiği kapitülasyonlar, ilerleyen dönemlerde Osmanlı ekonomisini dışa bağımlı hâle getirmiş ve Osmanlı’nın mali kaynaklarını azaltmıştır. Zira XVIII. yüzyılın sonlarına doğru gelindiğinde Osmanlı Devleti’nin Avrupalı tüccarlara tanıdığı haklar, kendi vatandaşlarına tanıdığı hakların önüne geçmeye başlamıştır.

XIX. yüzyıla gelindiğinde ise İngiltere ile imzalanan Balta Limanı Antlaşması (1838) Osmanlı Devleti’nin ekonomik yönden çöküşünü hızlandırmış, bu antlaşma sonucunda Osmanlı Devleti dış ticarette bağımsız ekonomik politikalar uygulama şansı bulamamıştır. Kapitülasyonların olumsuz etkileri nedeniyle, Osmanlı Devleti sanayi açısından Avrupa ile rekabet edememiş ve Osmanlı sanayisi çökme noktasına gelmiştir.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu