Türk Tarihi

Büyük Selçuklular’da Devlet Teşkilatı

Türk devlet geleneğinin esasını oluşturan Selçuklu devlet teşkilatı; Karahanlı,
Samanlı, Gazneli ve
Abbasi devletlerinin teşkilatından geniş ölçüde faydalanmış ve bunları kendi bünyesinde mükemmel
bir surette uygulamıştır.


Hükümdar:
Töre ve müesseselerin tanıdığı
haklarla devletin tek hâkimidir. Sultan
unvanlı hükümdarlara genellikle sultanülazam
denilirdi. Türklerdeki hakan veya
kağan, batıdaki imparator kelimesinin
karşılığıdır. Sultan, Türkçe adının yanında İslami ad da taşırdı. Halife tarafından künye
ve lakap da verilirdi. Sultan merkezde
oturur, ülke toprakları hanedan mensuplarınca
idare edilirdi. Merkeze bağlı beylik
ve atabeylikler vardı. Atabey, sultan
çocuklarının eğitimi ile ilgilenen görevlilere
verilen unvandı. Daha sonra bu kişilerin
kendilerine ait devlet oluşumu içerisine
girmeleriyle siyasi bir kimlik kazanmışlardı.
Türk devletlerinde hutbe okutmak, para
bastırmak çetr denilen hükümdar şemsiyesi,
tuğ, sancak, otağ denilen hükümdar
çadırı ve nevbet ve mühür bağımsızlık
sembolü olarak kullanılmıştır.


Atabeylik:
Selçuklularla birlikte İslam dünyasına giren ve kendilerinden sonraki devletleri
etkileyen kurumlardan biri de atabeyliktir. Devlet hanedan üyelerinin ortak malı olduğundan
şehzadeler daha küçük yaşlarda eyaletlere melik olarak gönderiliyor; kendilerini iyi bir devlet
adamı ve
asker olarak yetiştirmek üzere onlara birer atabey tayin ediliyordu. Şehzadeler büyüdükten sonra da
onların veziri, komutanı veya danışmanı atabey olarak görevinde kalırdı. Atabeyler
şehzadelerin
devlet adamı olarak yetişmelerinde ne kadar faydalı olmuşlarsa da, onları sultanlığa veya hâkimiyetlerini
genişletmeye kışkırtarak o derece de zararlı olmuşlardır. Atabeylerin hanedanın zayıfladığı
dönemlerden itibaren Selçuklu ailesi üzerinde etkili olmaya başlamaları ve daha sonra kendi aile
hâkimiyetleri altında, bölgesel hükûmetler kurmaları devletin parçalanmasında ve çöküşünde etkili
oldu.


Hükûmet:
Büyük divan denilen “divan-ı saltanat”ta, devletin genel işleri görüşülüp yürütülürdü.
Selçuklularda büyük divandan başka, devletin mali, askerî, adli ve diğer işlerine bakan divanlar da
vardı.

büyük selçuklularda divanlar ve görevleri

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu