Boylar Birliği (Konfederasyonu) (Uruglar Birliği)
Urugların birleşmesiyle meydana gelen boyun başında bey unvanı ile anılan bir boy başkanı bulunmaktaydı. Bey, cesareti, mali kudreti, hizmeti, adaleti ve doğruluğuyla tanınmış aile reisleri ve urug reisleri arasından seçilmekteydi.
Boy başkanının görevi, boydaki iç dayanışmayı korumak, hak ve hukuku sağlamak, gerektiğinde boyunun çıkarlarını savunmaktı. Buna göre boy siyasi bir nitelik kazanmaktaydı. Her boy topluluğunun belli bir toprağı ve askerî gücü bulunurdu.
Devlet teşkilatında görülen meclislerin küçük bir örneği boyda da vardı. Meclis üyeleri, aile ve urug reislerinden oluşmaktaydı. Bir siyasi birliğe katılan boya “ok” deniyordu.
Her boyun kendine ait kışlağı ve yaylağı vardı. Yaylak, bütün boyun ortak malı olduğu hâlde, kışlak yani kışlık konaklar, ferdin özel mülkü sayılıyordu. Her boyun kendisine özgü bir damgası (tamga) vardı. Boya mensup aileler ise sürüler hâlinde besledikleri hayvanlarını komşularının hayvanlarından ayırt edebilmek için onları işaretlemekteydiler.
Türklerde oguş (aile) devletin temel taşıydı. Aileler birleşerek urug’u (sülale) oluşturur, urugların birleşmesiyle de ilk siyasi yapı olan bod-ok (boy) meydana gelirdi. Boyun başında; iç dayanışmayı muhafaza etmek ve adaleti sağlamak amacıyla bağ, beğ, bi adlarıyla da bilinen boy beyi bulunurdu. Boy beyi, boyun menfaatleri söz konusu olduğu zaman silah kullanma gücüne ve yetkisine de sahipti. Boyların; arazisi, silahlı gücü ve hayvan sürüleri vardı.
Boy beyleri cesaretleriyle nam salmış, ekonomik durumu iyi olan ve dürüstlüğüyle tanınmış kimseler arasından seçimle belirlenirdi. Boy beylerinin seçimine seçici kurul ile birlikte aileler ve soyların temsilcileri katılırdı. Boylarda devlet teşkilatındaki meclislerin küçük bir örneği vardı. Meclis üyelerinin aile ve soy reislerinden oluşması, halkın yönetimde etkili olduğunu gösterir. Boy şuuru, şahısların millî kimliğinin oluşmasında önemli bir yere sahipti ve boyların ismi onların millî kimliklerini göstermekteydi.
Boyların sosyo-politik karakteri bodun’a (millet) ve il’e (devlet) hayat verdiği için devletin hem kuruluşunda hem de çözülmesinde boylar önemli rol oynamışlardı.
Türk boylarının özellikleri birbirlerinden farklıydı ve her Türk boyunun birbirinden farklı tamgaları (sembolleri), meclisleri ve beyleri vardı.
Boylar birliğine bodun deniliyordu. Bodunun başında yabgu, şad, ilteber vb. unvanlar taşıyan idareciler vardı. İlk Türk devletlerinde boylar konfederasyonu bodunu oluşturur, bodunların birleşmesiyle devlet oluşurdu.
Boylar kendi içerisinde âdeta küçük birer devlet özelliği taşımış, boyların hepsinin bir araya gelmesiyle de boylar konfederasyonu oluşmuştur. İl dağıldığı zaman onu oluşturan alt birimler (boylar) özelliklerini korudukları için Türklerde yıkılan bir devletin yenisini kurmak zor olmamış, bu sosyal ve siyasi yapı, Türklerin tarih sahnesinde sürekli yer almalarını sağlamıştır.
