Abbasiler Dönemi Türk-Arap İlişkileri

Abbasilerin iktidara gelmesiyle (750-1258) hem Türk bölgelerindeki yöneticiler hem de uygulanan siyaset
değişti. Emeviler zamanında Türk yurtlarına yapılan hücumlar yavaşladı. Bazı yerlerde tamamen durdu. Abbasilerin
ilk halifesi Ebu’l -Abbas çıkarttığı bir emirname ile Müslüman olanlardan asla cizye alınmayacağını
ilan ederek Emeviler Döneminde uygulanan vergi adaletsizliğinin önüne geçmek istedi.

Abbasilerin iktidara geldikleri dönemde, Maveraünnehir’i de içine alan Batı Türkistan, Çin tehdidi ile
karşı karşıya idi. 738 yılında Türgiş Devleti’nin iç karışıklıklar nedeniyle iyice zayıflaması, Çin nüfuzunun
aşamalı olarak İli Vadisi ve Issık Gölü çevresine gelmelerine sebep olmuştu. 748 yılında Çinliler, kendileri
için tehdit olarak gördükleri Göktürk şehzadelerinin yönetimi altındaki Taşkent’e saldırdılar. Hükümdar
Bagatur Tudun’u öldürdüler ve bölge halkına çok sert davrandılar. Bu durum karşısında, bölgedeki Türk
boyları, Çinlilere karşı birlikte hareket etme kararı aldılar. Ancak oluşturdukları birliğe rağmen, dış destek
olmaksızın Çinlilerle başa çıkmaları mümkün olmadı. Bu nedenle o sırada henüz yeni kurulmuş olan Abbasi
Devleti’nden yardım istediler. Horasan’dan gönderilen Abbasi kuvvetleri ile Çinliler, 751 yılında Talas
Nehri yakınlarında karşılaştılar. Beklenmedik bir anda Karluk Türklerinin saldırısına uğrayan Çinliler, geri
çekilmek zorunda kaldı (751). Talas Savaşı böylece Türk ve Arapların lehine sonuçlanmış oldu. Talas Savaşı,
Türk tarihi için olduğu kadar Türk Arap ilişkileri açısından da bir dönüm noktası olmuştur.

Talas Savaşı sonrasında Hazar Türkleriyle Araplar arasındaki ilişkiler aksi yönde gelişmeler gösterdi.
Hazarlar, Anadolu ve İran’daki Abbasi topraklarına girerek (776) Araplara ağır kayıplar verdirdiler. Hazarlar
daha sonra Arapların kendi aralarında anlaşmazlığa düşmelerinden yararlanarak 799 yılında bir kez
daha Abbasi topraklarına girdiler. Ermeniyye ve Azerbaycan’da büyük başarılar elde ederek geri çekildiler.
Bundan sonra uzun süreli bir barış dönemi başladı.

9. yüzyılın ortalarından itibaren Abbasiler, Türkistan bölgesindeki politikalarını daha çok siyasi, ticari
ve dinî alanlarda yoğunlaştırdı. Bunun sonucu olarak Türkler büyük gruplar hâlinde Müslüman olmaya
başladı. Bazı Türk devletleri İslamiyet’i resmî din olarak benimsedi. Onların başında İdil (Volga) Bulgar
Devleti gelir. Bunu Karahanlı Devleti izledi. 10. yüzyılda ise Türklerin en büyük kolu olan Oğuzlar Müslüman
oldu.