Kök Türk Sanatı Nedir? Kök Türk Sanatı Özellikleri
Tarihte Türk adıyla bilinen ilk devlet Kök Türk Devleti’dir. 552 yılında Bumin Kağan tarafından Ötüken’de kurulmuş, 582 yılında doğu ve batı olarak ikiye ayrılmış, 659 yılında Çinliler tarafından yıkılmışlardır.
II. Kök Türk (Kutluk) Devleti de 681 yılında kurulmuş olup, Uygur hakimiyetine kadar varlıklarını devam ettirmişlerdir.
Göktanrı’ya inanan Kök Türkler, göçebe yaşadıkları için mimari eserleri (ev, saray gibi) yoktur. Son yıllarda yapılan kazılarda mezar anıtları yanında sunak (adaktaşı) ve tapınak olduğu zannedilen kalıntılar Yenisey Vadisi’nde ortaya çıkarılmıştır.
Kök Türkler’de heykelcilik gelişmiştir. Özellikle balbal adı verilen; soylu kişilerin ve hükümdarların mezarlarının yanına dikilen insan figürü şeklindeki taş heykeller çok önemlidir. Ayrıca kaya resimlerine rastlanmıştır ki bu resimlerde ev ve süvari tasvirleri yer alır.
Heykel Sanatı: Türk heykel sanatının en önemli örneklerine Orhun Vadisi’nde yapılan kazı ve araştırmalarda rastlanmıştır. Balbalların yanı sıra, Türk kahramanı Kültigin ve eşine ait heykel parçaları bulunmuştur.
Orhun Anıtları
Kök Türk kültür ve sanatının günümüze kadar gelen en önemli eserleri Orhun Anıtları’dır. Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin ve Türk tarihiyle ilgili ilk yazıtlar olup Kök Türk alfabesiyle yazılmıştır.
Baykal Gölü çevresindeki Orhun Vadisi’nde 8. yy. da dikilmiştir. Danimarkalı bilim adamı Wilhelm Thomsen (Vilhelm Tomsen) bu metinleri 1893 yılında çözmeyi başarmıştır. Türk kültür ve tarihiyle ilgili ilk metinlerdir. Hem tarih hem sanat tarihi bakımından çok önemlidir. Ayrıca Türk Edebiyatı’nın da ilk önemli eseri olarak kabul edilen Orhun Anıtları; Vezir Tonyukuk, Kültigin ve Bilge Kağan adına dikilmiştir.
- Tonyukuk Anıtı (720-723): Bilge Kağan’ın ünlü veziri Tonyukuk, anıttaki yazıtları kendi ağzından yazdırmıştır. Çin ile yapılan savaş ve ünlü vezirin yaşam öyküsü anlatılmıştır.
- Kül Tigin Anıtı (732): Anıt, büyük bir kaplumbağa heykelinin üzerine oturtulmuştur. Bilge Kağan bu anıtı ordularının komutanı olan ağabeyi Kül Tigin adına diktirmiştir.
- Bilge Kağan Anıtı (735): Bilge Kağan’ın ölümünden sonra, onun anısına dikilmiştir. Bilge Kağan’ın yer aldığı dönemin olayları, katıldığı savaşlar Çince ve Türkçe anlatılmıştır.