I. Meşrutiyetin İlanı

Eski toplumsal yapıya uygarlığı oturtmanın yolu anayasa ve eğitimle gerçekleşir.
Meşveret ve maarif uygarlık kapısını açacaktır. Eğitimle bireyler
aydınlanacaktır. Anayasanın ilan edilmesi ise devlet çarkının halk yararına
arızasız dönmesini ve bütün işlerin düzelmesini sağlayacaktır.
Namık KEMAL

Batı tarzı yenilikler yapmalıyız. Bu zamana kadar yapılan yenilikler Osmanlı
Devleti’ni kurtarmak için yeterli olamadı. Balkanlardaki isyanların sona ermesi
için Osmanlıcılık düşüncesi etrafından birleşme sağlanmalı.
Ziya PAŞA

Yıkılmaya yüz tutmuş bir imparatorluğu kurtarmak için mutlakiyet yerine
meşrutiyet ilan edilmelidir. Osmanlı kurumları Batı örneğine göre yeniden
düzenlenmeli hatta din ve devlet işleri birbirine karıştırılmamalıdır.
Ali SUAVİ

Bir an önce Kanunuesasi hazırlanmalı toplumun her kesiminin yer aldığı bir
meclis oluşturulmalıdır.
Mithat PAŞA

İnsan hakları, eşitlik, özgürlük ve hukukun üstünlüğü Osmanlı Devleti’nde hayata
geçirilmelidir.
ŞİNASİ

Tanzimat döneminde Batı’yı daha yakından tanıyan Osmanlı aydınları yetişti.
Avrupa da eğitim gören Fransız İhtilali’nin yaydığı fikirlerden etkilenen bu
sınıf Jön Türkler (Genç Osmanlılar) olarak adlandırılır.

Jön Türklere göre Osmanlı Devleti’ni dağılmaktan kurtarmak için bir anayasanın
hazırlanması ve meclisin açılması gerekli idi. Onlara göre devletin çöküşünün
tek sorumlusu kararları tek başına alan ve uygulayan yönetim anlayışıydı. Genç
Osmanlılar, meşrutiyeti ilan etmeye yanaşmayan Sultan Abdülaziz i tahtan
indirerek V. Murat’ı padişah yaptılar. Ancak V. Murat’ın akli dengesinin
bozukluğu anlaşılınca şeyhülislamın fetvası ile tahttan indirildi. Aralarında
Mithat Paşa, Ziya Paşa, Ali Suavi, Namık Kemal ve Şinasi’nin de bulunduğu devlet
adamları ve aydınlar meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren II. Abdülhamit’i tahta
geçirdiler.

II. Abdülhamit’in sadrazamlığa getirdiği Mithat Paşa’nın çalışmaları ile anayasa
hazırlıklarına başlandı. Diğer taraftan isyanlar başlamıştı. Sırbistan, Karadağ,
Bosna, Hersek ve Bulgaristan da olaylar sürerken İngiltere, Rusya’nın
Balkanlardaki nüfuzunu kırmak için İstanbul’da bir konferans düzenlenmesini
istedi.

Osmanlı Devleti, Balkanlardaki isyanları önlemek ve Avrupa devletlerinin
İstanbul Konferansı’nda Osmanlı aleyhinde karar almalarını engellemek düşüncesi
ile 23 Aralık 1876 da İstanbul Tersane Konferansı’nın toplandığı gün Kanunuesasi’yi ilan etti.

Kanunuesasi’nin Önemli Maddeleri

– Herkes kanun ve devlet karşısında eşit haklara sahiptir.
– Herkese eğitim – öğretim, mülkiyet hakkı, basın, yayın ve din özgürlüğü
verilmiştir.
– Yasama yetkisi Âyan Meclisi ve Mebusan Meclisi ne aittir.
– Âyan Meclisi üyeleri padişah tarafından ölünceye kadar kalma kaydıyla tayin
edilecektir.
– Mebusan Meclisi’nin üyeleri dört yılda bir yapılan seçimle erkeklerin seçeceği
milletvekillerden oluşacaktır.

– Yürütme yetkisi padişahın bulunduğu bakanlar kuruluna aittir.
– Hükûmetin kurulması ve görevden alınması yetkisi padişaha aittir.
– Hükûmet, padişaha karşı sorumludur.
– Meclisi açma ve kapama yetkisi padişaha aittir.
– Kanun teklifini yalnızca hükûmet yapabilecek ve kanunlar padişahın onayından
sonra yürürlüğe girecektir.

Türk tarihinin ilk yazılı anayasası olan Kanunuesasi ile halk kısıtlı da olsa
ilk defa seçme ve seçilme hakkını elde ederek yönetime ortak olmuştur. Ülkede
ilk defa seçimler yapılarak Meclisimebusan açılmıştır (19 Mart 1877).

Osmanlı Devleti Mebusan Meclisi’nde Müslüman vekillerin yanı sıra azınlık
vekillerinin temsil edilmesini sağlayarak ülke bütünlüğünü korumaya çalışmıştır.
İlk Mebusan Meclisi’nde 69 Müslüman, 46 gayrimüslim toplam 115 milletvekili
bulunuyordu. Ayan Meclisi üyelerinin sayısı ise 26 idi. Azınlık
milletvekillerinin uzlaşmaz tutumları nedeniyle zorluklar yaşandı. Bu nedenle
II. Abdülhamit Osmanlı- Rus Savaşı’nı gerekçe göstererek anayasanın kendisine
verdiği hakkı kullanıp Mebusan Meclisi’ni süresiz kapattı.

Böylece Kanunuesasi yürürlükten kaldırıldı (14 Şubat 1878). Bu durum Osmanlı
Devleti’nde demokratik hayatı kesintiye uğratmıştır.