Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi

Gagauzlar – Gagauz Türkleri

Gagauzların tarihi kökenleri, Balkanlara inerek burada Bizans ve Avrupa içlerine akınlar yapmış ve devletler kurmuş olan Uzlar, Peçenekler ve Kumanlara kadar dayanmaktadır.

Büyük çoğunluğu Moldova Cumhuriyetinin güneyinde Komrat, Keadar-Lunga, Kangaz, Taraçya, Vulcanesti, gibi kasabalarla, Ukrayna’nın güneyinde yer alan Zaporaje, Odessa bölgeleri ile Rusya, Kazakistan, Beyaz Rusya, Özbekistan Azerbaycan Türkmenistan, Litvanya ve Estonya Cumhuriyetleri ve Balkan Yarımadasının Romanya, Bulgaristan gibi bölgelerinde yaşamaktadırlar.

Gagauzlar hakkında yapılan araştırmalar, onların Kumanların ve Uzların devamı olduğunu açık olarak ortaya koymakla birlikte, Fener Patriğinin yönetiminde bulunmaları, dini ve ulusal işlerde patrik tarafından kullanılmaları, aldıkları Rumca eğitim ve öğretimleri sebebiyle Elen olarak anılmışlardır. Ancak gittikleri okul ve kiliselerde Türkçe konuşmaları sebebiyle III. Yoakim unvanı ile Patrik olan Varna Rum Metropolitinin, 1867 tarihinde Patrikhaneye sunduğu raporda “Türkçe konuşan Elenler” olarak anılmışlardır.

Gagauz Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Deniz Hancıoğlu, 1993 yılında yapılan Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk Kardeşlik ve İşbirliği Kurultayında yaptığı konuşmasında “Gagauz” kelimesinin “Hak Oğuz” dan geldiğini ifade etmiştir.

Gagauz Yeri Özerk Cumriyeti Haritası
Gagauz Yeri Özerk Cumriyeti Haritası

Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra Şamani inanışlarını bırakmayan Oğuz boylarının kendilerini Hak Oğuz olarak isimlendirdiklerini, daha sonra Avrupa’ya geçip Balkanlara yerleştiklerini, burada isimlerinin politik değişimle Gagauz olduğunu, Gök Oğuz tabirini kabul etmediğini, tarihte de bu isimde bir Oğuz boyu olmadığını vurgulamıştır. Atanas Manov da, Gagauzcada “gıga” veya “gaga” kelimesinin hak, doğru anlamına geldiğini, “Allah gıganı versin” demenin, Türkçede “Allah layığını versin” demek olduğunu, gıga-uz veya gaga-uz tabirinin puta tapmayan Hakka inanan Uz olduğunu ifade etmektedir.

Gagauzlar, XI. yüzyıldan itibaren özellikle Bizanslı misyonerlerin faaliyetleri sonucu Hristiyanlığı kabul etmişlerdir. 18. ve 19. yüzyıllarda Bulgarların baskılarına dayanamayarak Tuna Irmağını geçip, Rusya’ya yerleşerek Besarabya’yı yurt edinmişlerdir. Rus propagandalarıyla Ruslaştırılmak istenmişler, sınır muhafızı olarak kullanılmışlardır. Besarabya’ya yerleştikten sonra üzerlerinde Rus papazlarının etkisi artmış, bu etki ile günümüze kadar gelmişler, Provoslav dini denilen Rus Hristiyanlığını benimsemişlerdir. Bugün Kşinev Metropolitliği yoluyla Moskova Patrikliğine bağlanmışlardır. Büyük çoğunlukları Ortodoks olmakla birlikte, aralarında son zamanlarda Baptist ve Adventist Protestanlığı kabul edenler olmuştur.

Gagauzia Bayrağı
Gagauzia Bayrağı

Gagauzlar, Sovyetlerin dağılmasından sonra Milli mücadeleye girerek Gagauz Yeri Özerk Cumhuriyetini kurmuşlar, 31 Ekim 1990 tarihinde de Milli Meclislerini oluşturmuşlardır. 1991 yılının Aralık ayında yapılan seçimde Stefan Topal Mihailoğlu’nu Cumhurbaşkanlığa, Mihail Kendigelen’i Meclis Başkanlığına, Fodor Monolov’u da Başbakanlığa getirmişlerdir. 1994 yılı ortalarında da Moldova Cumhuriyeti, Gagauz Yeri’nin idari yetkisini Gagauz halkına devretme kararı almış, bu çerçevede hazırlanan Gagauz Yeri’nin özel statüsü üzerine kanun tasarısı 23 Aralık 1994 tarihinde kabul edilmiştir.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu