Ermenilerin Çıkardığı Olaylar

Ermenilerin faaliyetleri büyük ölçüde Doğu Anadolu’da yoğunlaşmıştı. Dinî merkezleri olan
Aktamar bu bölgede idi.Ayrıca Erivan’a yakın ve Rusya’ya komşu olduğundan uygun bir konumdaydı.
Osmanlı Devleti Berlin Antlaşması’nın öngördüğü ıslahat çalışmalarını yaparken İngiltere, Fransa,
Rusya ve Avusturya sürekli müdahalelerde bulundular. Ermeni komiteleri de Avrupa devletlerinin
dikkatini daha fazla çekmek için olaylar çıkardılar.

Ermeni komiteleri ilk defa 1890’da Erzurum ve Adana’da isyan çıkardılar. 1893’te Merzifon’da
güvenlik kuvvetlerine ateş açarak yirmi beş
askerimizi öldürdüler. Yine 1894’te İstanbul’da bir
yürüyüş yaptılar. Osmanlı hükûmetinin bulunduğu
Babıali’ye baskın düzenlediler.

Ermeni olaylarının en şiddetlisi Sason’da
meydana geldi (1894). Buradaki Ermeni halk devlete
vergi vermemeye ve Müslümanları yok etmeye
çağrıldı. İsyanın büyümesi üzerine Osmanlı Devleti
bölgeye asker sevk ederek isyanı bastırdı. Yine
Ermenilerce Kayseri, Yozgat, Çorum, Zeytun ve
Kahramanmaraş’ta ayaklanmalar çıkartıldı. 1896’da
İstanbul Beyoğlu’ndaki Osmanlı Bankası’nı ele
geçirip olay çıkardılar. Osmanlı padişahı II.
Abdülhamit’e suikast düzenlediler.

Osmanlı Devleti’nin isyanları bastırma çabaları,
Avrupa’ya “Ermeniler katlediliyor.” diye duyuruldu.
Hatta Avrupa’dan bir heyet Anadolu’ya gelerek
incelemelerde bulundu. Ermeniler katlediliyor,
haberinin asılsızlığı ortaya çıktı.

Böyle olmasına rağmen Avrupa devletleri Berlin Antlaşması’nın 61. maddesine dayanarak Osmanlı
Devleti’ne baskılarını artırdılar. Almanya ve Avusturya da İngiltere, Fransa ve Rusya ile birlikte hareket
ederek Osmanlı Devleti’nin karşısında yer aldı. Bu devletler Osmanlı Devleti’nin dağılacağını
düşünerek mirastan pay alma yarışına girmişlerdi.

Osmanlı Devleti, Avrupa devletlerinin ısrar ettikleri ıslahatları gerçekleştirmek için bir kararname
çıkardı (1895). İngiltere, Fransa ve Rusya ıslahatların uygulanmasında gözlemci olmak istediler.
Ancak II. Abdülhamit bu durumu kabul etmedi ve ıslahatları müdahalesiz uygulamaya koydu. Yapılan
ıslahatlardan kısa sürede sonuç alınması zordu. Ermenilerin amaçları ıslahat değil Osmanlı
Devleti’nden ayrılmaktı. Ülkenin her tarafına dağılmış bulunan azınlıklara ait okullar Ermeni çetelerinin
cephane deposu ve sığınağı durumunda idi. İsyancı Ermenilerin terör eylemleri devam etti. Hatta
isyana katılmayan Ermenileri dahi öldürdüler. Ermeniler 1909’te Adana ve Dörtyol’da Müslümanlara
saldırarak katliamlar başlattılar. İsyanın elebaşısı Ermeni piskoposu Museg, Osmanlı Devleti’nin
isyanı bastırması üzerine Mısır’a kaçtı.Avrupa kamuoyunda yeniden Türkler aleyhine tepkiler başladı.
Osmanlı hükûmetindeki İttihat ve Terakki yönetimi Rusya’yla yapılacak ıslahatları kapsayan bir
antlaşma yaptı (1909). Bu antlaşmaya göre Rusya, yeniden Ermenilerle ilgili ıslahatların yapılmasında
tek başına söz sahibi oluyordu.Avrupa devletlerinin Rusya’yı bu konuda serbest bırakmalarının sebebi
ise açıktı. Rusya, Osmanlı ile ıslahatları görüşürken onlar da Osmanlı topraklarının paylaşılması
konusunda görüşüyorlardı. Yaptıkları paylaşıma göre
Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu’yu Rusya’nın payına
bırakmışlardı.