Emeviler’in Kuruluş Dönemi

Emevi Devleti, adını kurucusu olan Muaviye bin Ebu
Süfyan’ın bağlı bulunduğu aileden almıştır. Muaviye,
Kureyş kabilesinin Beni Ümeyye (Ümeyyeoğulları veya
Emeviler) koluna mensuptur. İslam’dan önce Ümeyyeoğulları
Mekke’nin en saygın ailelerindendi. Muaviye’nin
büyük dedesi Ümeyye, Cahiliye Devri Mekke toplumunda
kıyade (ordu komutanlığı) görevi yapıyordu. Miladi
602 veya 603 yılında dünyaya gelen Muaviye, Mekke
toplumunda okuma-yazma bilen az sayıdaki kişilerdendi.
Mekke fethedildiğinde Muaviye de Müslüman oldu.1
Peygamberimiz ona kâtiplik gibi bazı görevler verdi.
Hz. Ebu Bekir, Suriye’nin fethi için üç ayrı ordu gönderdi.
Bu ordulardan birinin komutanı Muaviye’nin ağabeyi
Yezit idi ve Muaviye de ona yardımcı olacaktı (634).
Yezit ve Muaviye, Suriye tarafında büyük başarılar elde
etti. Hz. Ömer, Muaviye’yi ordu komutanlığına getirdi
(639). Daha sonra Muaviye, Şam valisi oldu. O, Hz.
Ömer’in izni ile Suriye’de fethedilmeyen yerleri fethetti.
Muaviye, Kıbrıs’ın fethi için de izin istedi. Fakat Hz.
Ömer buna müsaade etmedi. Hz. Osman Dönemi’nde de
Şam valisi olan Muaviye, iki ayrı zamanda Kıbrıs’ı fethetti
(650 ve 655).2 Suriye’de Kelbi kabilesinden biriyle
evlenen Muaviye, zamanla askerî, ekonomik açıdan çok
güçlü bir konuma geldi.

Hz. Ali, Hz. Osman’ın şehit edilmesinden sonra halife
seçildi (655). Muaviye, Hz. Ali’ye biat etmeyerek kendi
kabilesinden olan Hz. Osman’ı şehit edenlerin derhâl bulunmasını
istedi. Muaviye, onu şehit edenlerin Hz. Ali’nin
ordusunda bulunduğunu iddia etti ve Şam halkından biat
aldı. Hz. Ali, Cemel Savaşı’nda rakiplerini yendi. Ayrıca
Hz. Ali, Muaviye ile yaptığı Sıffin Savaşı’nı kazanmak
üzere iken Haricilerin savaşmak istememesi yüzünden
sonuç alamadı. Muaviye, 658 senesinde gerçekleşen Hakem
Olayı’ndan sonra devleti ele geçirmek için büyük
gayret gösterdi. Önce Mısır’ı ele geçirdi. Daha sonra hazırladığı
orduları Hz. Ali’nin hâkimiyeti altında bulunan
Irak, Hicaz, Yemen ve İran’ın yerleşim bölgelerine göndererek
merkezî idareyi zor durumda bıraktı.

İç karışıklıkların artması sonucunda, bir Harici Hz. Ali’yi şehit etti (661). Halk, Hz. Hasan’a halife olarak
biat etti. Fakat Muaviye, iktidarı bırakmak niyetinde değildi. Hz. Ali şehit olmadan önce Muaviye oldukça
üstün bir konumda bulunuyordu. Hz. Hasan hem Kûfe halkının güven telkin etmemesi hem de Müslümanlar
arasındaki savaşların son bulması için Muaviye’ye biat etti. Hz. Hasan ile Muaviye arasındaki anlaşmayla
İslam dünyasının tamamı Muaviye’nin yönetimi altına girdi. Böylece Müslümanlar arasında büyük oranda
birlik sağlandı. Bu nedenle bu yıla “Birlik Yılı” (Âmü’l-Cemaa) denilmiştir.

Muaviye ile birlikte Müslümanların yönetime
gelme şekillerinde büyük bir değişiklik oldu. Dört
Halife, istişare yoluyla iktidara gelmişti. Hiçbir
halife kendi çocuklarına yönetimi devretmemişti.
Oysa Muaviye, kuvvet yoluyla halifeliği ele
geçirdi. Kendinden sonra da oğlu Yezit’i veliaht
tayin etti. Böylece halifeliğin babadan oğula geçişini,
yani saltanat sistemini başlattı. Muaviye,
Müslümanlardan Yezit’in halifeliği için zorla biat
aldı. Hz. Hüseyin, Abdullah bin Zübeyr ve Abdullah
bin Ömer gibi birkaç önde gelen Müslüman
dışında bu isteğe karşı koyan olamadı.

Süfyani Kolundan Gelen Halifeler

I. Muaviye bin Ebu Süfyan (661)
I. Yezit bin Muaviye (680)
II. Muaviye bin Yezit (683)

Mervani Kolundan Gelen Halifeler

I. Mervan bin Hakem (684)
Abdülmelik bin Mervan (685)
I. Velit Abdülmelik (705)
Süleyman bin Abdülmelik (715)
Ömer bin Abdülaziz (717)
II.Yezit bin Abdülmelik (720)
Hişam bin Abdülmelik (724)
II. Velit bin II. Yezit (743)
III. Yezit bin I. Velit (744)
İbrahim bin I. Velit (744)
II. Mervan bin Muhammed (744-750)