Tarih Bilimi

Elden Kaynak Nedir?

Elden Kaynak

Tarih Biliminde Elden Kaynaklar konusunu iki ana kategoride inceleyeceğiz. Bilindiği üzere tarihte elden kaynaklar konusu birinci elden kaynaklar yani ana kaynak ve ikinci elden kaynaklar olmak üzere ikiye ayrılır. Şimdi bu elden kaynak kategorilerini tek tek ele alalım.

Birinci Elden Kaynaklar yani Ana Kaynak Nedir?

Birinci elden kaynaklar konusunu incelerken; “Olayın geçtiği döneme ait belge ve buluntular hangi kaynak türüne girer?” sorusuna cevap bulacağız.

Birinci elden kaynak bir başka deyişle ana kaynak; olayın meydana geldiği dönemden günümüze kadar varlığını sürdürmüş olan her türlü kaynağa denir. Bunlara örnek olarak; yapıt, yazıt, eser ve yazıları verebiliriz. Orhun kitabeleri gibi yazıtların yanı sıra, her türlü yazılı belge tarihe ışık tutması için birinci elden kaynak olarak kabul edilebilir. Ayrıca olayın gerçekleştiği döneme ait gazete, para, anıt mezar, her türlü arkeolojik materyal ve benzeri eserler birinci elden kaynaklara örnek olarak verilebilir.

Orhun Kitabesi
Orhun Kitabesi

Konuyu bir örnekle pekiştirelim, aşağıdaki haber günümüze ait ve 3200 yıl önce taş yazıta kazınmış hiyelogrif yazıların günümüzde tarihe nasıl kaynaklık ettiğini anlatıyor.

“Afyonkarahisar’da 1878 yılında bulunan taş bir yazıt Akdeniz arkeolojisinin en büyük gizemlerinden birine ışık tuttu.

Independent gazetesinin haberine göre arkeologlar 3 bin 200 yıl önce taş yazıta kazınan hiyelogrif yazıları çözmeyi başardı. Yazıt Bronz Çağı’ndan kalan en eski yazıları içeriyor.

Kireçtaşına işlenmiş yazıların ilk çevirilerinde Bronz Çağı’nın güçlü ve ileri medeniyetleri hakkında bilgiler yer alıyor.

10 metre uzunluğundaki taş levhaya antik Luvi dilinde yazılan yazılara göre Batı Anadolu’daki krallıkların birleşik donanmaları Doğu Akdeniz’de sahil kentlerine baskın düzenledi.

Yazıtta bu gemicilik konfederasyonuna ait yağmacı güçler tarihçilere göre yeni doğan Bronz Çağı medeniyetlerinin çökmelerinde rol oynadı. (http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41581758)”

İkinci Elden Kaynaklar Nedir?

İkinci elden kaynak; olayın meydana geldiği zamandan daha sonra oluşan ya da birinci elden kaynaklardan faydalanılarak meydana getirilmiş kaynaklardır. İkinci elden kaynak olarak en iyi örnek tarih kitaplarımız ve tarihte olaylara birebir şahit olmuş kişiler tarafından yazılmış hatıra kitaplarıdır. Örneğin, Atatürk tarafından kalem alınan ve Atatürk’ün anılarını bir başka deyişle Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş tarihini anlatan Nutuk kitabı ikinci elden kaynaklar içinde değerlendirilir.

Tarihçi Yazar: Halil İnalcık
Tarihçi Yazar: Halil İnalcık

Konu Değerlendirmesi

Soru: Olayın geçtiği döneme ait belge ve buluntular hangi kaynak türüne girer?

Cevap: Birinci Elden Kaynak, bir başka deyişle Ana Kaynak türüne girer.

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu