Cumhuriyetçilik İlkesi Nedir?

Cumhuriyetçilik, yeni Türk Devleti’nin kurulmasına dayanak teşkil etmesi, diğer ilkelerin uygulanması açısından Atatürk ilkeleri arasında önemli bir yere sahiptir. Bu ilkeyi anlamak için önce cumhuriyet kavramının anlamını bilmek gerekir.

Cumhuriyet kelimesi, Arapça “halk, ahali, büyük kalabalık” anlamına gelen “cumhur” kelimesinden türemiş olup “halkın yönetimi” demektir. Cumhuriyet kavramı genellikle halkı yönetecek devlet başkanları ve meclisin halk tarafından belli bir süre için seçilmesini, daha kapsamlı olarak da egemenliğin milletin bütününe ait olmasını ifade etmektedir.

Cumhuriyet, hem bir devlet hem de hükûmet şeklidir. Devlet şekli olarak cumhuriyet, egemenliğin millete ait olmasıdır. Hükûmet şekli olarak ise devlet başkanının ve millet meclisinin belirli bir süre için seçimle işbaşına gelmesidir.

Cumhuriyet ilkesinin tam olarak kavranması öncelikle demokrasi kavramının anlaşılmasına bağlıdır. Kısaca halk iktidarı anlamına gelen demokrasi, tüm yurttaşların haklarını güvence altına alarak çoğunluk iktidarının belirli kurallar içinde yürütme gücünü kullandığı rejimdir. Bir devlet biçimi olan cumhuriyetin tam anlamıyla gerçekleşmesi ülke içinde demokrasinin uygulanmasıyla sağlanabilir. Cumhuriyet yönetimi ve demokrasinin tam olarak uygulanması açısından seçim ve halkın iradesinin temsil edildiği meclis unsuru önem taşımaktadır. Bunun için seçme ve seçilme hakkının tüm vatandaşlara tanınması gerekir. Böylece demokratik şartlarda gerçekleştirilecek seçim sonucunda oluşacak meclis, millet iradesini tam olarak temsil edecektir. Bu özellikleri nedeniyle Atatürk: “Türk milletinin tabiat ve âdetlerine en uygun olan idare Cumhuriyet idaresidir.” demiştir.

Günümüzde cumhuriyet adıyla anılan bazı devletlerde yukarıdaki özelliklerden farklı uygulamalar görülmektedir. Örneğin bu ülkelerdeki vatandaşlar, seçme hakkına sahip olmalarına rağmen yalnızca tek bir partiye veya adaya oy vermek zorundadır. Bu durumda cumhuriyet yönetimi gerçekleşmiş olur. Ancak demokratik cumhuriyet gerçekleşmez. Demokratik cumhuriyetin tam manasıyla uygulanması tüm vatandaşlar temel hak ve özgürlüklerini de kullanmasına bağlıdır. Bu özelliklerden dolayı Atatürk, “Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemi ile devlet şekli demektir.” sözüyle de belirttiği gibi Türk toplumu için demokratik bir cumhuriyet yönetimini hedeflemiştir. Nitekim cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren çok partili siyasi yaşamı gerçekleştirmek için büyük uğraşlar vermiştir.

Cumhuriyetçilik İlkesi Nedir?

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte yeni bir Türk devleti kurulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin temel niteliğini oluşturan Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik ve İnkılâpçılık (Devrimcilik), Atatürkçülük ya da Kemalizm adı verilen Türk Devrimi’nin düşünce sistemini oluşturan Atatürk İlkeleridir.

Bu ilkelerden Kurtuluş Savaşı yıllarında Milliyetçilik ve Halkçılık uygulanırken, Cumhuriyet’in ilanı ve takip eden diğer devrimler sırasında Cumhuriyetçilik, Laiklik ve İnkılâpçılık devlet ve toplum pratiğine geçmiştir. En son ise 1930’lu yılların başında Devletçilik uygulanmaya başlanmış ve böylece hemen herkes tarafından bilenen altı ilke belirmiştir.

Cumhuriyetçiliğin ne anlama geldiğini anlayabilmek için öncelikle cumhur ve cumhuriyet kavramını açıklamamız gerekmektedir.

Cumhuriyet, Arapça “cumhur” kelimesinden türemiştir. Arapçada cumhur sözcüğü halk, ahali, büyük kalabalık anlamına gelir. Cumhur, toplu bir halde bulunan kavim yahut millet demektir.

Yönetim biçiminde ise halkın yönetime egemen kılınmasını; devlet iktidarının ve yönetiminin kişilerin, ailelerin, grupların tekeline bırakılmamasını; vatandaşların yönetime etkin bir biçimde katılmasının sağlanmasını amaçlayan anlayışa “Cumhuriyetçilik” denilmektedir. Cumhuriyet, egemenliğin kaynağının millete ait olduğunu kabul eden devlet şekli demektir. Cumhuriyet öncelikle vatandaşlar arasında eşitliği ve onların devlet yönetimine eşit olarak katılmalarını sağlar.

Kendisini yönetecek olanları oy vermek sureti ile millet seçer. Millet egemenlik hakkını temsilcileri vasıtası ile kullanır. Bu temsilcileri seçmek için belli aralıklarla seçim yapılır. Böylece parlamento oluşur. Bu parlamento yasama gücünü elinde tutar. Bu durum egemenliğin parlamento vasıtasıyla millete ait olduğunu gösterir.

Cumhuriyetçilik İlkesi doğrultusunda;

• T.B.M.M. açılmış,
• 1921 Anayasası hazırlanmış ve geliştirilmiş
• Saltanat kaldırılmış
• Cumhuriyet ilân edilmiş ve kurallarının işleyişi sağlanmış
• Partiler kurulmuş ve (her ne kadar başarısızlıkla sonuçlansa da) çok partili hayat denenmiş
• Orduda fiilen görevli subayların milletvekili olmaları engellenerek orduyu politikadan arındırmış
• Atatürk tarafından Cumhurbaşkanlığı tarafsızlaştırılmış
• Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.