Bizans Mimarisi: Askerî Mimari
Bizans mimarisinin bir bölümünü de askerî yapılar oluşturur. Şehirlerin etrafını çeviren sur ve kaleler
de bu yapılara dahildir (191. görsel). Günümüze ulaşan İstanbul ve İznik’teki surlar, Edirne’deki Hadrianapolis
Kalesi ve Amasra Kalesi, Bizans askerî mimarisi hakkında bilgi veren eserlerdendir.
Erken Bizans Dönemi (5-6. Yüzyıl): Erken Hristiyan sanatının oluşumunda, Hellen-Latin kültürü kadar
kuzey kavimlerinin de etkisi olmuştur. Bu dönem sanatı, putperestlik inancından izler taşısa da tümüyle
Hristiyanlığın hizmetindedir. Erken Bizans Döneminde fresko ve mozaik tekniğinde yapılmış resimlerden başka
ikonalar, minyatürler ve kumaş resimleri de vardır. İstanbul’daki Ayasofya, Aya İrini ve Küçük Ayasofya gibi
yapıların içi dinî resimlerle süslenmiştir.
Hristiyanlığın ilk yıllarında betimleme yasak olduğu
için ilk resim örneklerine ancak 3. yüzyılda katakomp
duvarlarında rastlanır. Bu resimler genellikle basit,
şematik ve semboliktir. Okuma yazma bilmeyen Hristiyanların
vaazlarda anlatılan dinsel olayları gözlerinde
canlandırabilmeleri için yapılmıştır. Örneğin Roma’daki
Priscilla (Piriskila) Katakombu’nda betimlenen İsa’nın
on iki havarisine kutsal ekmekle şarap sunduğu “Son
Akşam Yemeği” sahnesi, İncil’de geçen ve
tüm Hristiyanların bildiği bir olaydır. Bu yüzden resmi
yapan sanatçı, olayı İsa ile yalnız altı havarisini basit bir
sofra önünde göstermekle yetinmiştir. Figürlerdeki anatomik
tanımlamalar zayıftır, anlatım ön plandadır. Zaten
tek amaç, Hristiyanlığı yaymaktır.
İkonoklazma Dönemi (726-842): Tasvirli resimlerin yasak olduğu,sadece haç çizimine izin verildiği
ikonaların tahrip edildiği döneme verilen addır.
Orta Bizans Dönemi (843-1204): Bu dönemde İkonoklast kriz son bulmuş, kiliselerin hangi bölümlerine
hangi konuların resmedileceği kurallara bağlanmıştır. Bu dönemin en önemli resimlerine Kapadokya bölgesinde
rastlanır. Tüf kayalar içine oyulmuş, manastır ve kiliselerin genellikle duvarlarının alt kısmına yapılmış
dinî içerikli freskolar önemli örneklerdir.
Son Bizans Dönemi (1261-1453): Bu dönemde Bizans resmi, kilisenin etkisinden kurtulmuş, canlı ve
hareketli bir üsluba kavuşmuştur. Resimlerde perspektif ögelerine rastlanır. Resimlerin fonlarına mimari ögeler
ve Hellenistik özellik gösteren manzaralar yerleştirilmiştir. İstanbul’daki Kariye Cami mozaikleri bu dönemin
özelliklerini taşır.
