Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi

Başkortostan ve Ahmet Zeki Velidî Togan (1890-1970)

Kökenleri Kıpçak Türklerine dayanan Başkortlar, Altınorda Devleti’nin yıkılmasıyla diğer Türk toplulukları gibi dağıldılar.

1646’da başlayan ve 1661-1765 yılları arasında en şiddetli evresini yaşayan Rus işgallerine karşı başarılı karşı duruşlar gösteremeyen Başkortlar, yenileşme hareketlerine önem verdiler ve millî şuurlarını korumayı başardılar. Bolşevik İhtilali’nin getirdiği ortamdan istifade ederek millî hareketleri yeniden başlattılar. A. Zeki Velidî Togan (Görsel 1.11) önderliğinde Rusya Müslümanları Kongresi’ne katıldılar. 1919’da A. Zeki Velidî Togan liderliğinde Başkort Otonom Cumhuriyeti’ni kurdular. Devlet başkanlığı sırasında Sovyet yönetimiyle arası açılınca Güney Türkistan’a giden A. Zeki Velidî Togan, Basmacı Hareketi’ne katıldı.

Başkortların millî mücadelesinin sembol ismi Zeki Velidî Togan, 10 Aralık 1890’da Başkort bölgesi İşimbay kazası Küzen köyünde doğmuştur. İlk eğitiminde anne ve babasının katkısı pek fazladır. Yükseköğrenimini Kazan ve Ufa şehirlerinde tamamlamıştır. Rus DUMA Meclisinde oluşturulan uzman heyette Başkort temsilcisi olarak görev yapmıştır. 1917 Ekim Devrimi’nden sonra siyasete atılmıştır. Başkort Özerk Cumhuriyeti’nin kurulmasında aktif görev alıp kısa bir süre sonra devlet başkanı olmuştur. 1921’de Türkistan Millî Birliğinin başına getirilen Togan, Basmacı Hareketi’ne katılarak Bolşeviklerle mücadeleye girişmiştir.

Zeki Velidî Togan, 1923’te hareketin başarısız olması üzerine İran, Afganistan ve Hindistan üzerinden Avrupa’ya gitmiş ve 1925’te Türkiye’ye gelmiştir. Yurt dışı ve yurt içinde birçok üniversitede görevde bulunmuştur. 1970’te İstanbul Üniversitesinde görev yaptığı sırada geçirdiği bir ameliyat sonrasında vefat etmiştir. A. Zeki Velidî Togan, şüphesiz Türk-İslam tarihi açısından iyi bir bilim insanı, Türk tarihi açısından fedakâr bir siyasetçidir.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu