Bağdat Paktı’nın Kurulması
Türkiye’nin NATO’ya girişi ile ilgili müzakereler yapılırken
Orta Doğu’nun müdafaası sık sık dile getirilmiş ve İngiliz
temsilcileri Türk heyetine, NATO’ya girdikten sonra
Türkiye’nin Orta Doğu’nun savunmasında kendine düşen
rolü oynamasını hassasiyetle beklediklerini ifade etmişlerdir.
Bunun üzerine, Dışişleri Bakanı Fuat Köprülü ise TBMM’de
yaptığı konuşmada Orta Doğu savunmasının gerek stratejik,
gerek ekonomik bakımlardan Avrupa’nın korunması için
zorunlu olduğunu belirtmiştir. Bu nedenle Türkiye, Atlantik
Paktına katılınca Orta Doğu’da üzerine düşen rolü etkin
biçimde yerine getirmek ve gerekli tedbirleri birlikte almak
için ilgili ülkelerle derhâl müzakereye girmeye hazır
olduğunu söylemiştir.
Türkiye, NATO’ya girişinin ardından hem Balkanlarda
hem de Orta Doğu’da savunma sistemi arayışına girmişti. Bu
tarihlerde Arap-İsrail gerginliği, İngiliz-Mısır anlaşmazlığı
Orta Doğu’da gergin bir hava oluşturmuştu.
Bu ortamda bölgede savunma ve güvenlik amaçlı
kurulan, Bağdat Paktının temeli Türkiye-Irak arasında
atılmış (24 Şubat 1955), daha sonra Pakta
İngiltere, Iran, Pakistan da katılmıştır. Arap
Birliğini kurmak isteyen Arap ülkeleri ile bu
ülkeleri yanına çekmek isteyen SSCB de bu
Pakta tepki göstermiştir.
1958 Temmuzunda Irak’ta krallık
rejiminin yıkılması sonucu yeni yönetim 24
Mart 1959’da, Bağdat Paktından çekildiğini
resmen açıkladı. ABD bu gelişmelere
rağmen Paktın devamından yana tavır
sergiledi. Irak’ın ayrılmasından sonra
Paktın merkezi Ankara oldu. Paktın adı 18
Ağustos 1959’da Merkezî Antlaşma Örgütü
(CENTO) olarak değiştirildi. Bu şekliyle
yirmi yıl devam eden örgüt, Pakistan ve
İran’ın ayrılmasıyla hukuken olmasa bile
fiilen sona ermiş oldu.
