Ayanlık – Ayanların Varlığı
Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren Osmanlı Devleti’nde şehirlerde ve taşrada âyan ve eşraf denen itibarlı bir zümre bulunuyordu.
Âyanlar vergilerin belirlenmesi ve toplanmasında görevlilere yardımcı olurlardı. XVIII. yüzyılda güçlenen âyanlar, İran ve Rusya ile yapılan savaşlarda devlete para ve asker yardımında bulunarak siyasi alanda da güç kazandılar.
XVIII. yüzyılın ikinci yarısında âyanıvilayet olarak tanınıyorlardı. Âyanlar, Rumeli, Anadolu ve Arap eyaletlerinde hanedanlık kurmuşlardı. İlk önceleri âyan olarak tanınan bu kişiler daha sonraları muteberan ve ağa unvanıyla tanınmışlardı. Âyanların kendi aralarındaki güç mücadeleleri ve halk üzerinde uyguladıkları baskılar nedeniyle 1786 yılında güçleri kırıldı. 1787’de Osmanlı – Rus – Avusturya Savaşları’nda âyanların yardımına ihtiyaç duyuldu. Henüz Nizamıcedit ordusunun kuruluş aşamasında âyanlardan yardım alınması, onları yeniden etkili duruma getirdi. II. Mahmut 1808 yılında yaptığı senedi ittifakla âyanların varlığını resmen tanımak zorunda kaldı. Âyanların siyasi ve toplumsal hayatımızdaki etkisi Tanzimat dönemine kadar devam etti.
