Ali Reşat’ın Hayatı (1877-1929)
Ali Reşat, 1877 (1294 H.) yılında bugün Bulgaristan topraklarında bulunan Lofça’da doğdu. Babası Lofça Aşar Müdürlerinden ve eşraftan İsmail Adil Bey’dir. “93 Harbi” olarak ünlenen 1877- 1878 Osmanlı-Rus Savaşının Osmanlı ordularının yenilgisi ile sonuçlanmasının ardından Balkanlar’daki Müslüman Türk toplumunun aleyhine gelişmeye başlayan olaylar nedeniyle ailesi 1878 yılı sonlarında -Ali Reşat henüz 1,5 yaşında iken- İstanbul’a göç etmek zorunda kaldı (Ertürk, 1999;7). İstanbul Medrese-i Edebiye Mektebi’nde ortaöğrenimini, İstanbul İdadisi’nde ise lise öğrenimini tamamladıktan sonra devlete memur yetiştiren Mekteb-i Mülkiye-yi Şahane’ye başladı. 1897 yılında bu okuldan mezun olan Ali Reşat, Maarif Nezareti Muhasebe Kalemi Katipliğine tayin edilerek devlet hizmetine girdi. 1890-1891 eğitim-öğretim yılında okulla ilgili tüzük ve yönetmelikte yapılan değişiklik ile Mülkiye mezunlarına değişik kademelerdeki okullarda öğretmen olarak çalışabilme imkanı verilmesi üzerine Ali Reşat, 1908 yılına kadar memuriyet görevinin yanı sıra İstanbul’un Eğrikapı Merkez Rüşdiyesinde Riyaziye (Matematik) Öğretmenliği, Darülmuallimin-i İbtidaiyye (İlköğretmen Okulu)’de hesap (aritmetik) öğretmenliği ve kitabet (yazı yazma) öğretmenliği, Vefa İdadisi’nde kitabet öğretmenliği görevlerini yürüttü. Bu okullardan başka Kabataş İdadisi ve Galatasaray Sultanisi’nde de çalıştıktan sonra 1908’de Mercan İdadisi müdürlüğüne atandı ve ilk tarih öğretmenliğine de idarecilik görevinin yanı sıra burada başladı (Ertürk,1999:16). 1908’den sonra okul müdürlüğü ve değişik okullarda tarih öğretmenliğinin dışında birkaç görevi bir arada yürüten Ali Reşat, 1909’da İstanbul Leyli İdadisi (İstanbul Lisesi) müdürlüğü ve tarih öğretmenliğine atandı. Aynı yıl öğretmenlik görevi üzerinde olmak üzere, Meşrutiyet dönemi maarifindeki ilk üst düzey idari görevi olan İstanbul Vilayeti Maarif Müdüriyeti’ne tayin oldu. Bu görevinden sonra 1912’de Darülmuallimin-i Âliye (Yüksek Öğretmen Okulu) müdürlüğüne atanan Ali Reşat, okulun tarih öğretmenliği görevini de üstlendi. Buradan ayrıldıktan sonra 11 Kasım 1913’de Maarif Nezareti Meclis-i Maarif Azalığına, 14 Ağustos 1914’de aynı Nezaret Te’lif ve Tercüme Dairesi Azalığına yükseltildi. 14 Ekim 1915’te Darülfünun (İstanbul Üniversitesi) Edebiyat Fakültesi “Kurun-u Vusta” (Ortaçağ) ve “Kurun-u Cedide” (Yeniçağ) müderrisliğine başlayan ve ek görev olarak da yeni kurulan İnas (Kız) Darülfünunu Tarih öğretmenliğini üstlenen Ali Reşat, 15 Mart 1919’da Müderrislik ve Muallimlikleri uhdesinde kalmak üzere Maarif Nezareti Tedrisat-ı Âliye Dairesi Umum Müdürlüğü’ne (Yüksek Öğretim Genel Müdürlüğü) atandı. 16 gün gibi çok kısa süren bu hizmetinden sonra 5 Haziran 1919’da Maarif-i Umumiye Nezareti müsteşarlığına getirildi. Bir ara görevden uzaklaştırılmasına rağmen kısa bir süre sonra yeniden bu makama getirilen Ali Reşat Bey, Osmanlı’nın son Maarif müsteşarlarından biri olarak Nezaretin ilgasına kadar görevini sürdürdü. Nezaretin ilgasıyla birlikte müsteşarlıktan azledildikten sonra Edebiyat Fakültesi Kurun-u Vusta (Ortaçağ) Tarihi kürsüsündeki müderrislik görevine devam etti ve bu görevini ölüm tarihi olan 1929 yılına kadar sürdürdü. Mezarı İstanbul’da Merkez Efendi Mezarlığında 5’inci adadadır. İyi derecede Fransızca ve Arapça bilen Ali Reşat, 1924 yılı başlarında Yeni Matbaa’yı açarak ölümüne kadar yayın işleri ile de uğraştı. Ali Reşat’ın tek başına bir yada birkaç yazar ile birlikte kaleme aldığı 54 telif-tercüme eseri bulunmaktadır.
