1955 Bağlantısızlar Hareketi
1961’de Belgrad’ta bir araya gelen 25 Asya ve Afrika devleti faaliyetlerine kurumsal bir nitelik kazandırarak Bağlantısızlar (Bağlantısızlık) Hareketi adını aldılar. Bağlantısızlar Hareketi başlangıcından itibaren Asya ve Afrika ülkelerinin ağırlıkta olduğu, evrenselleşemeyen bir girişim olarak kaldı.
İkinci Dünya Savaşı’ndan zayıflayarak çıkan Batı Avrupa ülkelerinin bazı sömürgelerine bağımsızlık vermeyi tercih ettiklerinden Beşinci Bölümde bahsedilmişti. Bunun dışında bazı halklar da emperyalist devletlere karşı ayaklanarak kendi bağımsızlıklarını kanlı savaşlar sonucunda elde ettiler.
Sömürgeden kurtuluş (dekolonizasyon) süreci yaşayan devletlerin çok büyük bir bölümü Afrika ve Asya kıtalarında yer almaktaydı. Soğuk Savaş döneminin ideolojik çekişmelerinden farklı olarak bu devletlerin çoğunun kıtlık, kuraklık, salgın hastalıklar, cehalet, geri kalmışlık gibi temel sorunları bulunmaktaydı.
Batılı ülkelerin “Birinci Dünya”, Doğu Bloku’nun “İkinci Dünya” olarak isimlendirildiği Soğuk Savaş yıllarında sömürgeden kurtulan ülkelere “Üçüncü Dünya” ismi verildi. İdeolojik taraflardan hiçbirine dahil olmadıkları ve Doğu ve Batı Bloklarının önceliklerinden çok farklı gündemlere sahip oldukları için “Üçüncü Dünya” olarak adlandırılan bu ülkeler 1950’lerin başından itibaren birbirleriyle daha yakın bir dayanışma ve iş birliği içine girdiler.
Nehru liderliğindeki Hindistan nüfusu ve coğrafi konumu sebebiyle “üçüncü dünya”nın doğal liderlerinden biriydi. Birlikte bağımsızlık kazandığı Pakistan’ın aksine Batı Bloku’yla çok yakın askeri ilişkiler içine girmeyen Hindistan, uluslararası alanda aktif bir tarafsızlık politikası gütmekteydi. Nehru ülkesini uluslararası sistemin tamamen dışına çıkartmıyor ama bloklara da sokmuyordu. En büyük endişesi ise Doğu ve Batı bloklarının Asya’da kurmaya çalıştıkları karşılıklı ittifak yapılarının ülkesinin toprak bütünlüğüne ve egemenliğine zarar vermesiydi. ÇHC’nin baskısını da hissetmekteydi. Aynı kaygıyı hisseden Burma, Endonezya, Hindistan, Pakistan ve Sri Lanka 1954’te Colombo’da toplanarak aynı önceliklere sahip Asya ve Afrika ülkelerinin büyük bir toplantıda bir araya getirilmesine karar verdiler.
Self Determinasyon: Halkların kendi kaderini tayin hakkı olarak tanımlanabilecek self determinasyon ilkesi ilk kez ABD Başkanı Woodrow Wilson’un 1918’de ilan ettiği 14 nokta arasında yer almıştır. BM Şartı’nda da self determinasyon hakkı tanınmaktadır.
18-24 Nisan 1955 tarihlerinde Endonezya’nın Bandung kentinde toplanan 29 Asya ve Afrika devleti uluslararası sistemi ve ortak sorunlarını tartıştılar.
Bandung’ta bu devletler arasında tam bir mutabakat oluşmasa da “Barış içinde bir arada yaşama” anlayışı ve bağımsızlık vurgusu içeren ortak bir bildirge üzerinde anlaşabildiler. Konferans Nehru’nun yanı sıra, Mısır lideri Nâsır, Yugoslavya lideri Tito ve Endonezya lideri Sukarno’nun öne çıkmasına sahne oldu.
1961’de Belgrad’ta bir araya gelen 25 Asya ve Afrika devleti faaliyetlerine kurumsal bir nitelik kazandırarak Bağlantısızlar (Bağlantısızlık) Hareketi adını aldılar. Bu isimle, blok politikalarının dışında ve bu politikalara karşı olduklarını ortaya koymaktaydılar. Bağlantısızlar Hareketi başlangıcından itibaren Asya ve Afrika ülkelerinin ağırlıkta olduğu, evrenselleşemeyen bir girişim olarak kaldı.
Kıbrıs Cumhuriyeti, Yugoslavya ve Küba dışındaki tüm üyeler Asya ve Afrika ülkelerinden oluşmaktaydı. Bununla birlikte, 1960’larda sömürgeden kurtuluşun hızlanması ve bağımsızlığını kazanan ülkelerin büyük çoğunluğunun yine bu iki kıtadan olması Bağlantısızlar’ın uluslararası alandaki etkisini artırdı.
Ayrıca bakınız:
