Kıta Sahanlığı Sorunu
Kıta sahanlığı sorunu konusuna girmeden önce kıta sahanlığı nedir sorusunu kısaca cevaplayarak makaleye başlayalım.
Kıta sahanlığı, kara sularının bitiş noktasından başlayan deniz altındaki devamını ifade eder.
Kıyıya sahip her devlet kıta sahanlığına da sahiptir. Ancak kıta sahanlığına sahip ülkenin sadece bu bölgedeki canlı-cansız doğal kaynakları arama ve işletmede egemen yetkileri vardır; su alanı ve hava sahası uluslararası statüsünü korur.
1982 BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin (BMDHS) 76. Maddesine göre, her devlet en az 200 deniz mili mesafeye kadar kıta sahanlığına sahip olabilir.
Eğer kıta sahanlığı 200 mil mesafeyi aşıyorsa, kıyı devleti doğal uzantı gereği bu sahanlığın sona erdiği yere kadar kıta sahanlığını uzatabilir. Ancak hiçbir zaman 350 mili ya da 2500 metre derinlikten itibaren 100 mili aşamaz. Aynı sözleşmenin 121. maddesine göre adaların da kıta sahanlıkları vardır.
Kıta Sahanlığı Sorunu
Kıta sahanlığı sorunu konusunda çok merak edilen bir konuyu aydınlatarak başlayalım; kıta sahanlığı sorunu Yunanistan ve Türkiye arasında yaşanmıştır.
Ama insan yerleşiminin olmadığı veya kendine ait bir ekonomik yaşamı olmayan kayalıkların özel ekonomik bölgesi ya da kıta sahanlığı yoktur. Bitişik ya da karşılıklı kıyı sahibi olan devletlerin ise kıta sahanlığını anlaşarak sınırlandırmaları gerekmektedir.
Yunanistan 1961’den itibaren şirketlere Ege Denizi’nin kuzey ve batı kıyılarında petrol arama ruhsatı vermeye başladı. 1970 başlarında arama ruhsat alanını Doğu Ege’yi kapsayacak şekilde genişletti. Böylece Yunanistan Ege Denizi’nde Türkiye ile deniz sınırlarını kendisine göre belirlemeye çalışması iki ülke arasında anlaşmazlığa sebep oldu.
Yunanistan’ın Ege Denizindeki bu faaliyetleri üzerine Türkiye de 1973’te Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına Ege’nin açık deniz sularında ve kendi kıta sahanlığında petrol arama ruhsatı verdi.
Kıta sahanlığı sorunu hakkında merak edilen bir diğer konu ise kıta sahanlığı sorunu ne zaman başladı sorusunun cevabıdır. Kıta sahanlığı sorunu Yunanistan ile Türkiye arasında 1973 yılında başlamıştır.
Yunanistan’ın bu duruma itirazı iki ülke arasında “Kıta Sahanlığı Sorunu”nu ortaya çıkardı. 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’nın gerçekleştirilmesi iki ülke ilişkilerini daha da gerginleştirdi.
1975’te yapılan ikili görüşmelerde anlaşmazlığının Uluslararası Adalet Divanında görüşülmesi konusunda prensip anlaşmasına varıldı. Ancak iki ülke hukukçularının yaptığı toplantıdan sonuç alınamadı.
1976’da Türkiye’nin Sismik-I adlı araştırma gemisi ile Ege Denizi’nde bir araştırma yapması üzerine Yunanistan BM Güvenlik Konseyi ve Lahey Uluslararası Adalet Divanı’na başvurdu.
BM Güvenlik Konseyi sorunun ikili müzakereler yoluyla çözümlenmesi kararı aldı. Uluslararası Adalet Divanı ise Yunanistan’ın Ege’nin uluslararası sularında Türkiye’nin petrol arama girişimlerinin durdurulması isteğini reddetti.
BM Güvenlik Konseyi’nin ve Uluslararası Adalet Divanı kararlarından sonra iki ülke temsilcileri Bern’de bir araya geldi. Görüşmeler sonunda imzalanan “Bern Deklerasyonu” ile taraflar Ege Denizi’nde kıta sahanlığı ile ilgili hiçbir faaliyette bulunmamayı kabul etti.
Baskın ORAN, Türk Dış Politikası, c. I, s. 754 – derlenmiştir.
Kıta sahanlığı sorunu, Türkiye tarihinin konusu olup KPSS ve benzeri sınavlarda soru çıkabilen konulardandır.
