Karahanlılar Devleti (840-1212)
Orta Asya’da kurulan ilk Müslüman Türk devletidir. Bu özelliği ile Türk tarihinde ayrı bir yeri ve önemi vardır. Devletin kurucusu Bilge Kül Kadir Han’dır. Devlet 1042 yılında hanedan arasındaki anlaşmazlık yüzünden Doğu ve Batı Karahanlılar olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu Karahanlılar; (1042-1211) Balasagun, Yerkent, Kaşgar, Fergana, Balkaş Gölü civarına egemendiler. Başkentleri Balasagun’du. Bazen de Kaşgar oldu. Hükümdarları Tabgaç Han’dı. 1090 yılında Büyük Selçuklulara bağlandılar. 1130 yılında da Moğol asıllı Karahitayların egemenliğine girdiler. Batı Karahanlılar (1042-1212); Aral Gölü’nden Çimkent ve Özkent’e kadar Maveraünnehir’e sahiptiler.
Başkentleri önce Özkent sonra Semerkant oldu. 1074’te bunlar da Büyük Selçuklulara bağlandılar. Selçukluların Katvan Savaşı’nda Karahitaylara yenilmesiyle 1141’de Karahitayların hâkimiyetine girdiler. Sonra Harzemşahlar Moğollarla beraber Batı Karahanlılara son verdiler. Bu devletler zamanında Kaşgar, Balasagun, Semerkant, Buhara önemli birer bilim ve kültür merkezi oldu. Türk-İslam medeniyetinin ilk orijinal ürünleri arasında yer alan Divanü Lügati’t Türk, Kutadgu Bilig bu dönemde ortaya çıkmıştır.
