Uygarlığın Doğuşu

İyonyalılar

Tarihte İyonya, İzmir ile Büyük Menderes Nehri arasındaki bölgeye verilen addır.

Dorların baskısı sonucunda Akaların bir kısmı Yunanistan’dan Batı Anadolu’ya göç etmişler ve burada şehir devletleri kurmuşlardır. Bu şehir devletleri arasında siyasal birlik sağlanamamıştır. İyon şehir devletleri arasında en tanınmışları Efes, Milet, Foça ve İzmir (Smyrna)’dir.

İyonyalılar özgür düşüncenin ve pozitif bilimlerin öncüsü olmaları yönüyle önem taşırlar. Felsefe, matematik ve tıp bilimlerinin temeli İyonya’da atılmıştır. İyonyalılar, saray ve tapınak mimarisinde gelişmişlerdir.

İyonyalılar (İyonlar)

İzmir körfezinden, güllük körfezine kadar olan bölgeye İyonya denilirdi. Yunanistan’dan Dor’ların saldırısı yüzünden gelen Akalar buradaki yerli halkla karışarak, şehir devletleri halinde yaşadılar. Başlıca İyon şehirleri şunlardır: Efes, Milet, İzmir, Foça, Bodrum denizcilikle zengin olan İyon şehirleri önce Lidyaların, sonra da Perslerin hâkimiyetine girdi.

İyonyalılar’da Yönetim

İyonyalılar şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Her şehir diğerlerinden bağımsız hareket etmiş ve krallar tarafından yönetilmiştir. Bu durum İyonya’da siyasal birliğin sağlanmasını engellemiştir.
İyonya şehirlerindeki kralların zayıflamasına paralel olarak, soylular yönetimi ele geçirerek oligarşik bir yönetim kurmuşlardır. Yunan uygarlığının etkisinde kalan iyonyalılarda demokratik hükümetler kurulmuştur.

İyonyalılar’da Ekonomik Hayat

İlk Çağ’da iyonyalıların deniz ticaretinde önemli bir yeri vardır. Kral Yolu’nun Lidyalıların kontrolünde olmasından dolayı kara ticaretinde etkili olamayan İyonyalılar, Akdeniz ve Karadeniz’de koloniler kurarak ticaret faaliyetleriyle zenginleşmişlerdir. Karadeniz’de Sinop, Samsun ve Trabzon İyonyalıların kurdukları kolonilerden bazılarıdır.

Kolonicilik: Bir devletin ekonomik, siyasal ve sosyal nedenlerden dolayı kendi sınırları dışında ele geçirip yönettiği ülkeye veya topraklara koloni denir.

İlk Çağ’da hem denizlerde hem de karalarda koloniler kurulmuştur. Kolonicilik alanında Fenikeliler, Iyonyalılar, Yunanlılar ve Asurlular meşhur medeniyetlerdir.

Kolonilerin kurulmasında,

  1. Hammadde ihtiyaçlarının karşılanması
  2. Üretim fazlası mallar için pazar bulunması
  3. Askeri gücün artırılmak istenmesi
  4. Diğer devletlere askeri, siyasal ve ekonomik alanlarda üstünlük sağlama düşüncesi etkili olmuştur.

Kolonicilikle uğraşan uluslar, yeni kaynaklar elde ederek zenginleşmişler ve ülkelerini kalkındırmışlardır.

İyonyalılar’da Yazı, Bilim ve Sanat

Fenike alfabesini kullanan İyonyalılar, bu alfabenin Yunanistan’a geçmesini sağlamışlardır. Bu durum Anadolu uygarlıklarının Doğu ve Batı uygarlıkları arasında kültür alış verişini sağlayan bir köprü görevi üstlendiğini göstermektedir.

Anadolu medeniyetleri içinde her yönden en ileri olanı iyonyalılardır.

İyonya’da pozitif bilimlerin gelişmesinde,

  • Özgür düşüncenin gelişmiş olması
  • Ön Asya’dan gelen ticaret yollarının bitiş noktasında oldukları için yeni gelişmeleri öğrenmeleri
  • Kolonicilik ve deniz ticareti sayesinde dış dünyayı tanımaları etkili olmuştur.

İyonya, günümüz Avrupa uygarlığının oluşmasına katkı sağlayan en önemli uygarlıklardan biridir. Felsefe, matematik ve tıp bilimlerinin temeli iyonyada atılmıştır. Matematikte Tales ve Pisagor, felsefede Diyojen, tıpta Hipokrat ve tarih alanında Herodotos ünlü isimlerdir. Herodotos, araştırarak yazmaya çalıştığı için tarih biliminin babası kabul edilmiştir. İyon edebiyatının en önemli eseri Homeros’un –İlyada ve Odesa destanı– dır.

İyonyalıların diğer özellikleri şunlardır:

İyonyalıların en önemli eseri dünyanın yedi harikasından biri sayılan Artemis Tapınağı’dır. Efes’te bulunan Celsus Kütüphanesi de günümüze kadar gelen önemli bir eserdir.

Kavram Bilgisi:

Şehir Devletleri: ilk örneklerine Tunç Devri’nde rastlanan ve dar bir coğrafyaya egemen olan siyasal örgütlenmelere denir. İlk Çağ’da aynı ırk, dil, kültür ve inanç yapısına sahip oldukları halde birbirinden bağımsız yaşayan küçük devletlere denilmiştir. Örneğin iyonya, Yunanistan, Fenike ve Sümer uygarlıkları şehir devletleri şeklinde örgütlenmişlerdir. Bu şekildeki örgütlenme şehir devletleri arasında sık sık savaşlar çıkmasına, uygarlıkların siyasal alanda etkili olamamasına, dış saldırılara açık hale gelmesine ve işgale uğramalarına yol açmıştır.

Siyasi Birlik: Bir ülkenin, bir bölgenin yalnız bir güç tarafından yönetilmesidir. Merkezi otorite kavramına çok ya‘ n bir kavramdır. Ancak bir devletin iç bünyesindeki birlikten ziyade bir ulusun veya coğrafi bölgenin aynı yönetim altında birleşmesini ifade etmektedir. Örneğin Türk siyasal birliğinin sağlanması, bağımsız yaşayan Türk devletlerinin ve boylarının tek bayrak altında toplanması demektir. Anadolu’da siyasal birliğin sağlanması, Anadolu’nun aynı devlet tarafından yönetilmesi anlamını taşır. Bir bölgede siyasal birliğin olmaması o bölgenin dış güçlere karşı savunmasız kalmasına, farklı kültürlerin gelişmesine yol açar.

Oligarşi: Bir sınıfın veya zümrenin yönetimi üstlenmesidir.

Örneğin İyonyada asiller krallık yönetimine son vererek oligarşik bir yönetim kurmuşlardır.

Demokrasi: Halk egemenliğini esas alan yönetim biçimidir. Bu sistemde yöneticiler halkın oyu ile halk içinden seçilir ve halkın iradesiyle görevden alınırlar. Demokrasi sadece halkın yönetimi eline alması gibi dar bir anlama gelmez. Aynı zamanda kişiye değer veren, fikir özgürlüğüne inanan, bağımsız mahkeme, özgür basın, muhalefet etme hakkı, yasama ve anayasaya bağlılığı ilke edinen bir sistemdir. Tarihte ilk kez Yunan şehir devletlerinde görülmüştür. Yunan şehir devletlerindeki uygulama günümüzdeki demokrasi anlayışına göre oldukça geri niteliktedir. Örneğin kölelerin ve kadınların oy hakkı bulunmamaktadır. Ancak demokrasinin bu şekli dahi Yunanistan’da fikir özgürlüğünün gelişmesini, dolayısıyla felsefe ve bilimin ilerlemesini sağlamıştır.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu