Osmanlı Devleti Tarihi

Divan-ı Hümayun Özellikleri

Osmanlı Devleti, divan teşkilatını Selçuklu, İlhanlı ve diğer Türk devletlerini örnek alarak oluşturmuştur. Beyliğin ilk dönemlerinde önemli meselelerde tek başına karar vermek yerine diğer devlet adamlarının fikirlerine başvurulması tercih edilmiştir. Osmanlı Devleti’ni oluşturan kurumların oluşmasıyla birlikte bu işlev divan adı verilen meclis tarafından yerine getirilmiştir. İlk divan Orhan Bey tarafından oluşturulmuştur. Fatih’ten itibaren divana vezir-i azamlar başkanlık yapmaya başlamış, padişahın mührü de kendisine verilmiştir. Bu durum veziriazamın devlet adamları üzerindeki gücünü artırmıştır. Padişah ise divan toplantılarını kafes arkasından takip etmiştir.

Divan toplantıları Kanuni Dönemi’ne kadar bugünkü Kubbealtı denilen binanın bulunduğu yerin arkasındaki divanhanede yapılmaktaydı. Divan toplantıları Orhan Bey Dönemi’nden Fatih’in ilk devirlerine kadar her gün toplanırken 16. yüzyılda haftada dört güne, 17. yüzyıl ortalarında haftada ikiye, 18. yüzyıl başlarında bir güne indirilmiştir.

Kubbealtı Divan toplantısı
Kubbealtı Divan toplantısı

Divan-ı Hümayun; bugünkü Bakanlar Kurulu, Danıştay, Yargıtay, Anayasa Mahkemesi gibi yüksek devlet kurumlarının görevlerini yerine getiren önemli bir kurumdur. Divanda alınan kararlar Osmanlı hukukuna göre kanun sayılmıştır. Kararların kanunlaşması için şeyhülislamın fikri sorularak fetva alınmıştır. Divan kanun yapıcı ve bunları uygulayıcı özelliği ile Osmanlı Devleti’nin en önemli yasama ve yürütme organıdır. Divanda idari, askerî, hukuki, adli, mali konular, davalar ve şikâyetler görüşülüp karara bağlanırdı. Divana din, dil, ırk, cinsiyet farkı gözetmeksizin şikâyetçi olan, haksızlığa uğrayan, yargı kararlarını beğenmeyen, idare edenlerin yönetiminden hoşnut olmayan herkes başvurabilirdi.

Divan-ı Hümayun Toplanma Düzeni

Divan-ı Hümayunda idari ve örfi işlere veziriazam, arazi işlerine nişancı, hukuki işlere kadıasker, mali işlere de defterdar bakardı. Alınan kararlar ve görüşülen işler mühimme, ahkâm, tahvil, rüus, name ve ahidname gibi defterlere kaydedilirdi. Divanda alınan kararlar padişah onayladıktan sonra “defterhane” de korunurdu Osmanlı divan toplantılarında, veziriazamın sağında seyfiye grubu; sol tarafında ilmiye grubu ön tarafında ise kalemiye grubu bulunurdu.

Divan-ı Hümayun Toplanma Düzeni
Divan-ı Hümayun Toplanma Düzeni

 

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu