Bağımsız Devletler Topluluğu

Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), SSCB’nin dağılmasının ardından Zirvesi” sonucu 11 cumhuriyetin (Azerbaycan, Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Moldova, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan, Ukrayna) katılımı ile kurulmuştur. Topluluğa kuruluş aşamasında Baltık Devletleri ve Gürcistan katılmamıştır. Topluluğa Aralık 1993’te katılan Gürcistan, 2008 Güney Osetya Savaşı sonrasında Meclis kararı ile 15 Ağustos 2008’de BDT’den ayrılmıştır.

Türkmenistan ise 2005’te üyelikten ayrılmış ve Topluluğa gözlemci ülke olarak katkıda bulunmaktadır. Siyasi bir birlik olarak kurulan BDT zamanla üye ülkeler arasında yapılan ekonomik iş birliği ve ortaklık anlaşmalarıyla ekonomik bir özellikte kazanmıştır. Günümüzde BDT, yaklaşık 240 milyonluk nüfusu, dünyanın toplam doğal kaynaklarının % 25’i ve sanayi potansiyelinin % 10’una sahip önemli bir güç merkezi hâline gelmiştir.

Bağımsız Devletler Topluluğu, 8 Aralık 1991 tarihinde Beyaz Rusya, Ukrayna ve Rusya Federasyonu, birlikteliğinde imza altına alınan anlaşma ile oluşturulmuş devletler topluluğudur. Anlaşma sonucunda Sovyetler Birliği resmi olarak yıkıldı. Daha sonra Letonya, Gürcistan, Estonya ve Litvanya dışındaki diğer tüm Sovyet Cumhuriyetler anlaşmaya imza atarak 21 Aralık 1991 tarihinde bu oluşuma katıldı.

Anlaşmanın imzalanmasından 2 yıl sonra 1993 yılında Gürcistan devleti de anlaşmaya imza attı. Bugün anlaşmayı imzalayan devletler sırasıyla; Azeurbaycan, Beyaz Rusya, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Rusya ve Tacikistan’dır

Siyasi Durum

Çift başlı bir politik akımın etkisinde olan Avrupa’da 1990 senesinde Doğu Almanya ve Batı Almanya birleşti ve Doğu Almanya NATO’ya alternatif Varşova Paktı’ndan dolaylı yoldan çekilmiş bulundu. Sovyetler Birliği 1991 yılında dağınınca üye devletlerde rejim değişerek çok partili parlamenter rejime geçildi ve akabinde 1 Temmuz 1991 günü Varşova Paktı dağıldı. Rusya Federasyonu’nun dünya ve bölge siyasinde yerini koruyabilmesi için gereken yeni oluşum Bağımsız Devletler Topluluğu, dağılan Sovyetler Birliği’nin 15 devletinin 11 tanesinin katılımı ile aynı yılın Aralık ayında oluşmuştur. Daha sonra 1993 senesinde Gürcistan’da bu oluşuma katılmıştır ve üye ülke sayısı 11’den 12’ye yükselmiştir. Ancak ilk olarak Türkmenistan’ın tam üyelikten çıkması, ardından Ukrayna parlemantosunca anlaşmanın onaylanmaması, Gürcistan’ın 2009 yılında, Ukrayna’nın ise 2014 yılında topluluktan ayrılmaları sonucu toplulukta şuanda 9 üye ülke bulunmaktadır.

Oluşumlar

Bağımsız Devletler Topluluğu üyelerinin birçok nedenlerinden dolayı farklı oluşumlara gidilmiştir.

Bu oluşumlar:

1. Ortak Ekonomik Alan Anlaşması (OEA): Kazakistan, Rusya, Beyaz Rusya ve Ukrayna arasında Ortak Ekonomik Alan Kurulmasına Dair Anlaşma. Üye devletler arasında serbet ticaret bölgeleri kurulmasını, mal ve hizmet ticaretinde sınırlamaların kaldırılarak ortak gümrük ve ticaret politikaları uygulanmasını amaçlamakta olan anlaşma Ukrayna, Beyaz Rusya, Kazakistan ve Rusya ülkelerinin devlet başkanlarınca 19 Eylül 2003 günü Ukrayna’nın Yalta ilinde imzalanmıştır.

2. Avrasya Ekonomik Topluluğu (AET): (Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan arasında gümrük birliğinin sağlanmasını takiben ortak ekonomik alanın kurulmasını hedef alınmıştr. Topluluğun kuruluş anlaşması 10 Ekim 2000 yılında imzalanmış, Mayıs 2001 yılında yürürlüğe girmiştir. Mayıs 2002’de Moldova ve Ukrayna, Nisan 2003’te ise Ermenistan AET’ye gözlemci olarak katıldılar. Entegrasyon Komitesi Rusya’nın başkenti Moskova’da ve Kazakistan’ın Almatı kentinde faaliyet göstermektedir. Mayıs 2002’de AET Devletlerarası Konseyi tarafından alınan karar gereğince (Gözlemci üye olan Türkmenistan ve DTÖ’ye üye olan Kırgızistan hariç olmak üzere) Topluluk üyeleri devlet başkanları seviyesinde Dünya Ticaret Örgütü’ne katılım konularını koordine etmektedirler.

Bağımsız Devletler Topluluğu Organları

• Devlet Başkanları Konseyi
• Hükümet Başkanları Konseyi
• Parlamentolararası Asamble
• Dışişleri Bakanları Konseyi
• Ekonomik Konsey
• İcra Komitesi
• Savunma Bakanları Konseyi
• Sınır Muhafız Komutanları Konseyi
• Terörle Mücadele Merkezi
• Devletlerarası Banka
• Devletlerarası İstatistik Komitesi
• İşbirliği Komiteleri

Üye Ülkeler

Azerbaycan                      24 Aralık 1993 24 Eylül 1993
Beyaz Rusya                    10 Aralık 1991 18 Ocak 1994            Kurucu Devlet
Ermenistan                     18 Şubat 1992 16 Mart 1994             Kurucu Devlet
Kazakistan                      23 Aralık 1991 20 Nisan 1994          Kurucu Devlet
Kırgızistan                        6 Mart 1992 12 Nisan 1994             Kurucu Devlet
Moldova                            8 Nisan 1994 15 Nisan 1994
Özbekistan                       4 Ocak 1992 9 Şubat 1994               Kurucu Devlet
Rusya                              12 Aralık 1991 20 Temmuz 1993      Kurucu Devlet
Tacikistan                      26 Haziran 1993 4 Ağustos 1993

Ortak devletler

Türkmenistan 26 Aralık 1991 Onaylamadı Kurucu Devlet. 2005 yılından beri ortak üye.
Ukrayna 10 Aralık 1991 Onaylamadı Kurucu Devlet. Kuruluşundan bu yana katıldı. 1993 yılından beri ortak üye.

Eski üye devletler

Gürcistan 3 Aralık 1993 19 Nisan 1994 18 Ağustos 2008 18 Ağustos 2009